Bốn tháng nay, Nguyệt, 28 tuổi, ở Hà Nội thường xuyên vay mượn kiểu này để "mua vàng với bất cứ giá nào". Trước đó cô rất thờ ơ với vàng vì coi vàng là cách giữ tiền của người già.

Mọi thứ thay đổi khi giá vàng liên tục lập đỉnh, tăng hơn 100 triệu đồng mỗi lượng sau một năm. Bạn bè Nguyệt chuyển hướng từ tích lũy mua nhà, mua xe sang gom góp mua vàng. Biến động giá vàng hàng ngày ảnh hưởng đến tâm trạng Nguyệt. Giá xuống, cô tìm cách gom tiền mua. Giá tăng, cô lo không đủ tiền, sợ lỡ nhịp làm giàu.

Từ đầu năm, Nguyệt đặt mục tiêu mỗi tháng mua một chỉ. Ban đầu cô "rình" những lúc giá hạ để mua, còn nay "cứ nhận lương là tôi đi mua, thiếu lại vay thêm".

Cô tin rằng "đỉnh hôm nay có thể là đáy của ngày mai", sẵn sàng nhận rủi ro.

Nhu cầu mua vàng miếng, nhẫn trơn tăng cao, nhiều cửa hàng tại Hà Nội phải giới hạn số lượng mua. Ảnh: Quỳnh Nguyễn

Hoàn cảnh vợ chồng anh Nguyễn Tuấn, 35 tuổi, ở Hải Phòng không khá hơn. Ba năm trước, anh vay 200 triệu đồng sửa nhà. Nay đến hạn trả nợ, hai cây vàng tích lũy nhiều năm vẫn cất trong két. Họ không dám bán vàng vì e ngại giá còn tăng, bán ngay sợ lỗ.

"Sợ thiệt vì giá vàng cứ liên tục tăng", vợ chồng Tuấn xin khất nợ, đề nghị trả một triệu đồng mỗi tháng thay cho tiền lãi. Anh tính toán, trả một triệu tiền lãi vẫn tốt hơn bán vàng khi giá đang sốt, bởi nếu giá tăng vọt sẽ không có tiền mua lại. Tuy nhiên, chủ nợ chỉ đồng ý cho khất thêm hai tháng.

Áp lực trả nợ cùng mong muốn mua thêm vàng khiến cuộc sống gia đình thêm eo hẹp. Thu nhập 20 triệu đồng mỗi tháng, họ chia đôi, 10 triệu dành cho học phí hai con và sinh hoạt phí tối thiểu, 10 triệu còn lại cố gắng mua thêm vàng, dù chỉ được vài phân. Mọi hoạt động vui chơi, mua sắm đều cắt giảm. Họ tận dụng khoảng sân thượng nhỏ để trồng rau, nuôi thêm gà lấy trứng nhằm tiết kiệm chi phí.

"Lãi suất ngân hàng thấp, lương không tăng kịp lạm phát, đầu tư kênh khác thì thiếu vốn và kinh nghiệm. Vàng dễ mua bán, lại đang tăng", anh Tuấn kể.

Câu chuyện của Ánh Nguyệt và vợ chồng anh Tuấn không phải là cá biệt. Nhiều người đang bị cuốn vào vòng xoáy nghịch lý của giá vàng, càng tăng càng muốn mua thêm.

PGS. TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường - Giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng hiện tượng này có sự cộng hưởng của nhiều yếu tố. Với những người ít có kênh đầu tư, vàng trở thành kênh gia tăng tài sản tiềm năng khi các nguồn thu nhập khác không theo kịp lạm phát.

Theo ông Long, hội chứng FOMO (sợ bỏ lỡ) này thể hiện rõ qua tâm trạng mâu thuẫn của nhiều người. "Không ít người cảm thấy tiếc nuối vì đã không mua vàng sớm hơn và lao vào mua ở thời điểm hiện tại, bất chấp rủi ro nếu giá đảo chiều", ông phân tích.

Sự giằng xé tâm lý xảy ra với những người đang nắm giữ vàng. Ông Long mô tả nhóm đang giữ vàng cũng đứng ngồi không yên. Họ vừa muốn chờ giá lên cao hơn nữa để tối đa lợi nhuận, lại vừa thấp thỏm lo sợ giá giảm khiến công sức tích cóp "bốc hơi".

Chuyên gia cho rằng, bên cạnh hội chứng tâm lý đám đông, lãi suất tiết kiệm thấp trong giai đoạn hiện tại khiến vàng trở nên hấp dẫn hơn như một kênh trú ẩn và sinh lời tiềm năng. Và cuối cùng do thiếu kiến thức tài chính cũng khiến nhiều người dễ hành động theo tin đồn, kỳ vọng mơ hồ thay vì phân tích vững chắc.

Thực tế này dẫn đến cảnh tượng người dân xếp hàng dài tại các cửa hàng vàng lớn. Khảo sát của VnExpress tại một số cơ sở kinh doanh vàng lớn ở Hà Nội, hầu hết thông báo hết vàng miếng SJC và vàng nhẫn trơn vào buổi chiều. Người muốn mua phải hẹn sang hôm sau đến sớm xếp hàng lấy số, và bị giới hạn số lượng. Nhiều người chấp nhận chờ đợi hàng giờ đồng hồ chỉ để mua được một, hai chỉ vàng. Một số cửa hàng thậm chí treo biển "hết vàng tích trữ".

Một cửa hàng vàng trên "phố vàng" Trần Nhân Tông (Hà Nội) thông báo "tạm hết hàng" vàng tích trữ khi giá lập đỉnh 118 triệu đồng/ lượng, chiều 17/4. Ảnh: Nga Thanh

Chạy theo cơn sốt vàng khiến cuộc sống của Ánh Nguyệt nhiều tháng nay chìm trong nợ nần và túng quẫn. Thừa nhận rủi ro, cô vẫn tin "vàng để càng lâu càng có giá" và dự định vay tiền bố mẹ để mua nếu giá tiếp tục tăng.

Vợ chồng anh Tuấn từng có những cuộc tranh cãi nảy lửa vì tiếc nuối đã không mua vàng sớm hơn. Giờ đây, họ bằng mọi cách cố gắng mua thêm, dù chỉ là vài phân mỗi tháng. "Nhìn bạn bè khoe lãi cả trăm triệu khi mua vàng giá thấp mà ham quá, tôi không muốn bỏ lỡ cơ hội này", anh Tuấn nói.

Để kiểm soát tâm lý FOMO và tránh rủi ro khi "đu đỉnh" vàng, các chuyên gia khuyên người dân cần xác định rõ mục tiêu mua vàng: tích trữ dài hạn, phòng ngừa rủi ro hay chỉ lướt sóng ngắn hạn. Việc này giúp tránh các quyết định vội vàng, cảm tính.

Bên cạnh đó, cần hạn chế tiếp nhận thông tin nhiễu loạn, đặc biệt là việc theo dõi giá vàng liên tục trên mạng xã hội hay các diễn đàn không chính thống, dễ làm gia tăng lo âu.

Về chiến lược đầu tư, PGS. TS Ngô Trí Long khuyên người dân không nên "dồn hết trứng vào một giỏ". Cần phân bổ tài sản hợp lý: giữ một phần vàng (khoảng 5-10% tổng tài sản) để phòng ngừa lạm phát; duy trì tiền gửi tiết kiệm vì tính an toàn và thanh khoản; cân nhắc các kênh đầu tư khác nếu có hiểu biết.

Đặc biệt, nên theo dõi sát sao chính sách điều hành thị trường vàng của Nhà nước, tránh mua theo đám đông, tiềm ẩn rủi ro thay đổi chính sách.

Bài học "đu đỉnh vàng" của chị Hoàng Mai ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội, là ví dụ. Người phụ nữ 40 tuổi vẫn còn nhớ cảm giác "điêu đứng" khi gia đình dồn tiền mua 10 cây vàng lúc giá gần 90 triệu đồng một lượng giữa năm ngoái.

"Ngay sau đó giá tụt xuống chỉ còn 75-76 triệu đồng mỗi lượng, cả nhà mất ăn mất ngủ. Lúc đó chỉ mong giá hồi lên 80 triệu để bán cắt lỗ", chị Mai kể.

Dù hiện tại giá vàng đã vượt xa mốc đó, trải nghiệm thua lỗ vì "đu đỉnh" khiến chị quyết định đứng ngoài cơn sốt lần này. "Thà bỏ lỡ cơ hội còn hơn lặp lại bài học đau đớn bởi không am hiểu thị trường", chị Mai nói.

Nga Thanh - Quỳnh Nguyễn