Từ xưa, dân gian có câu "dĩ âm bổ dương, dĩ dương bổ âm" ý chỉ mùa hè nóng bức (dương) nên dùng món ăn mát (âm) để cân bằng còn mùa đông lạnh (âm) cần món ăn ấm nóng (dương).

Cua đồng còn có tên gọi "điền giải" theo Đông y có tính hàn, vị mặn, không độc, có tác dụng sinh phong liền gân nối xương, dùng trị nhiệt, giải độc.

Trong tiết trời oi bức mùa hè dễ gây tích tụ nhiệt trong cơ thể gây ra mụn nhọt, nhiệt miệng, táo bón, mất ngủ nên canh cua đồng được ưu ái đưa vào thực đơn vừa là bài thuốc giải nhiệt, vừa kích thích vị giác.

Ảnh minh họa: Bùi Thủy

Cua đồng nấu được nhiều món canh, riêu nhưng phổ biến hơn cả là canh cua đồng nấu với mồng tơi, rau đay, mướp hương. Các loại rau quả này có tính mát, chứa nhiều chất nhầy thực vật giúp nhuận tràng, giảm nhiệt. Canh cua không chỉ giải nhiệt mà còn giúp hỗ trợ tiêu hóa, thanh lọc cơ thể, điều này cần thiết trong những ngày nóng nực khi ăn uống thường khó tiêu.

Tùy theo khẩu vị mỗi vùng miền, mỗi gia đình mà phần gạch cua có thể chưng hoặc không chưng. Với những ai thích vị mộc, thanh mát từ cua thì không chưng bởi quan niệm rau đay kỵ nấu dầu mỡ.

Một số người thích dậy mùi thơm bùi béo từ gạch lại thích chưng rồi mới cho vào nồi canh. Các món Hà Nội xưa như canh cua rau rút khoai sọ, bún cua, miến cua, bánh đa cua lại thường chưng gạch cua, nổi lên hương vị bùi thơm rất đặc trưng.

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trong 100 gr cua đồng bỏ mai và yếm có 74,4 gr nước, 12,3 gr protein, 3,3 gr lipid, 2g glucid, cung cấp 87 kcal. Đặc biệt cua đồng giàu canxi, photpho, sắt và các loại vitamin B1, B2. Đây là những khoáng chất cần thiết cho cơ thể trong mùa nóng, khi mồ hôi ra nhiều khiến cơ thể hao hụt không ít khoáng chất và điện giải.

Cua đồng kết hợp với rau đay và mồng tơi cũng giàu magie, kali, chất xơ hòa tan giúp cơ thể giữ nước, hỗ trợ nhuận tràng.

Món ngon xưa vừa là bài thuốc quý, thể hiện rõ nếp ăn thuận theo mùa, hài hòa âm dương của người Việt "Thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong" (thuận theo tự nhiên thì tồn tại, trái với tự nhiên sẽ diệt vong).

Ngày nay, khi thực phẩm quanh năm chẳng thiếu thứ gì, một bát canh cua dân dã được nấu đúng mùa, đúng cách vừa gợi lại hương vị truyền thống, vừa thuận theo tự nhiên như một bài thuốc quý. Giữa nhịp sống hiện đại, bát canh cua đồng không chỉ thanh nhiệt cơ thể mà còn làm dịu tâm trí, như cách cha ông ta đã sống luôn gắn bó với đất đai, mùa màng và nhịp điệu của vũ trụ.

Bùi Thủy