TP Hà Nội đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị quyết về chuyển đổi phương tiện xanh (xe điện) và phát triển hệ thống trạm sạc trên địa bàn. Một trong những giải pháp Hà Nội cần tập trung là khẩn trương quy hoạch và xây dựng hệ thống trạm sạc dành cho xe điện (cả xe máy và ôtô).

Theo báo cáo của Sở Xây dựng Hà Nội, thành phố đang đối mặt với nhiều bài toán trong việc quy hoạch hệ thống trạm sạc khi nhu cầu sử dụng xe điện tăng cao vào năm sau. Các văn bản hiện hành chưa có quy chuẩn chung về trạm sạc dẫn đến hạn chế trong việc sử dụng trạm sạc dùng chung giữa các nhà sản xuất và các nhà cung ứng xe điện.

Thành phố cũng chưa có quy hoạch chung về mạng lưới điện, hạ tầng trạm sạc, cần khảo sát tính toán chi tiết công suất nguồn và hạ tầng phù hợp. Việc xã hội hóa đầu tư hạ tầng sạc vẫn đang gặp nhiều vướng mắc do chưa có khung pháp lý về quản lý, vận hành, giá dịch vụ sạc.

Để giải bài toán trên, theo một số chuyên gia, Việt Nam có thể nghiên cứu kinh nghiệm quy hoạch hệ thống trạm sạc của các đô thị lớn tại Trung Quốc, nơi số lượng xe máy điện lên đến hơn 400 triệu.

Hệ thống trạm sạc trong khu dân cư tại Trung Quốc. Ảnh: Electrek.co

Điểm nổi bật trong mô hình trạm sạc xe máy điện tại Trung Quốc là sự phát triển mạng lưới phân tán, quy mô nhỏ nhưng dày đặc. Các trạm thường chỉ có 6 đến 20 cổng sạc, được lắp đặt tại tầng hầm chung cư, ki-ốt ven đường, bãi đỗ xe công cộng, gần siêu thị, trạm xe buýt hay ngay trong khu phố đông dân.

Diện tích mỗi trạm thường dưới 5 m2, chi phí đầu tư thấp, tương đương vài chục triệu đồng Việt Nam, nhưng lại có khả năng phục vụ số lượng lớn xe máy điện mỗi ngày. Sự linh hoạt này giúp đáp ứng nhu cầu của người dân đô thị, đặc biệt là người giao hàng, xe công nghệ, nhóm thường xuyên cần sạc hoặc đổi pin trong thời gian ngắn.

Về công nghệ, hầu hết trạm đều tích hợp ứng dụng điều khiển từ xa thông qua smartphone. Người dùng có thể định vị trạm gần nhất, chọn giờ sạc, theo dõi điện năng, dung lượng pin và thanh toán điện tử qua WeChat hoặc Alipay. Đồng thời, trạm cũng có khả năng quản lý phụ tải theo thời gian thực, ưu tiên sạc vào giờ thấp điểm để giảm áp lực cho lưới điện. Đây là yếu tố quan trọng giúp trạm hoạt động hiệu quả, bền vững và tiết kiệm chi phí vận hành.

Để đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy, Trung Quốc đã cấm hoàn toàn việc sạc trong hành lang, lối thoát hiểm. Trạm sạc công cộng bắt buộc tích hợp cảm biến nhiệt, hệ thống tự ngắt dòng và kết nối giám sát từ xa với cơ quan phòng cháy địa phương.

Bên cạnh hình thức cắm sạc truyền thống, nhiều đô thị lớn đã đẩy mạnh phát triển các trạm đổi pin với tốc độ thay chỉ mất 1-2 phút. Các công ty lớn về xe điện thống nhất sản xuất và sử dụng hệ thống pin tiêu chuẩn 48V hoặc 60V, có thể hoán đổi linh hoạt giữa nhiều hãng xe.

Việc đồng bộ hóa pin và giao thức kết nối cho phép một mạng lưới đổi pin thống nhất phục vụ nhiều chủng loại xe. Đây là bước đi chiến lược giúp tiết kiệm thời gian, giảm tải cho lưới điện trong giờ cao điểm và kéo dài tuổi thọ pin nhờ hệ thống kiểm soát tập trung.

Trạm đổi pin xe máy điện tại Trung Quốc. Ảnh: Gogoro

Ngoài Trung Quốc, Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ một số nước châu Á trong phát triển hệ thống trạm sạc xe máy điện. Hàn Quốc tích hợp trạm sạc vào hệ sinh thái đô thị thông minh. Chính quyền Seoul và Busan khuyến khích các dự án trạm sạc di động, nơi trạm sạc xe điện được đặt cùng bãi xe đạp, trạm metro, điểm dừng xe buýt. Người dân có thể sạc xe trong lúc chuyển tuyến giao thông, tiết kiệm thời gian và tối ưu hóa không gian.

Indonesia và Ấn Độ có điều kiện kinh tế và hệ thống giao thông gần với Việt Nam. Chính phủ các nước này đồng hành cùng doanh nghiệp tư nhân phát triển trạm sạc xe máy điện. Tại Ấn Độ, các công ty được hỗ trợ đất công, miễn thuế nhập khẩu thiết bị sạc, đổi lại cam kết triển khai trạm ở khu vực người dân có thu nhập thấp.

Sơn Hà