Tháp Bánh Ít nằm trên đồi cao thuộc xã Tuy Phước Bắc, mang kiến trúc Champa, được xây dựng vào cuối thế kỷ XI đến đầu thế kỷ XII. Tên gọi bắt nguồn từ hình dáng giống chiếc bánh ít lá gai - đặc sản địa phương.
 |
Quần thể Tháp Bánh Ít nằm trên đỉnh đồi xã Tuy Phước Bắc. Ảnh: Trần Hóa |
Quần thể gồm bốn tháp: tháp Chính (Kalan), tháp Cổng (Gopura), tháp Lửa (Kosagrha), tháp Bia (Posah). Đây là cụm tháp có số lượng nhiều nhất trong 8 cụm tháp Chăm còn lại ở tỉnh Bình Định cũ, từng là trung tâm tôn giáo lớn của vương quốc Vijaya xưa.
Tuy nhiên, nhiều bức tường trong các tháp xuất hiện chữ viết bằng phấn, bút, thậm chí khắc sâu vào gạch cổ, một số dòng còn ghi rõ tên, ngày tháng. Bên trong tháp Chính - nơi thờ thần Shiva, các vết vẽ nguệch ngoạc dày đặc trên tường.
 |
Phía sau tượng thần Shiva, dày đặc nét vẽ bậy. Ảnh: Trần Hóa |
Hai tháp Lửa và Bia, cao khoảng 10 m, hiện bị hàng nghìn con dơi chiếm làm nơi trú ngụ. Dơi bám đặc trên tường, phóng uế khắp nền, gây mùi hôi nồng, khiến nhiều du khách e ngại không dám vào tham quan.
Ông Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Gia Lai, cho biết các hình vẽ và chữ viết đã xuất hiện từ hàng chục năm trước. Do đây là di tích cấp quốc gia, việc tu sửa phải được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cấp phép, đồng thời cần tham vấn ý kiến chuyên gia để đảm bảo giữ nguyên trạng.
 |
Tường tháp Bánh Ít bị khắc, vẽ bậy. Ảnh: Trần Hóa |
Năm 2016, khi bố trí người bảo vệ thường xuyên, tình trạng xâm hại giảm rõ rệt. Hiện khu di tích có 6 camera an ninh và bảng khuyến cáo "không viết, vẽ bậy lên tường".
Liên quan vấn đề dơi, ông Tĩnh cho rằng địa hình cao, kín là điều kiện lý tưởng để dơi trú ngụ. Dù cơ quan chức năng đã nhiều lần tìm cách xua đuổi nhưng chưa hiệu quả. "Tôi sẽ chấn chỉnh ngay việc không vệ sinh phân dơi trong tháp", ông nói.
 |
Phân, nước tiểu và xác dơi phân hủy trên nền tháp Bia. Ảnh: Trần Hóa |
Tháp Bánh Ít là công trình chuyển tiếp giữa hai phong cách Mỹ Sơn A1 và Bình Định, kết hợp sự trang nhã và hoành tráng của kiến trúc Champa. Năm 1982, quần thể được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Trần Hóa
