Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi. Dự luật quy định Nhà nước sẽ hỗ trợ các cơ sở giáo dục đại học phát triển đội ngũ giảng viên, thu hút và trọng dụng giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, nhà khoa học có trình độ cao. Chế độ đãi ngộ sẽ được bảo đảm tương xứng với từng vị trí, chức danh.

Các trường cũng được tự quyết việc bổ nhiệm chức vụ quản lý, sử dụng và trọng dụng nhà khoa học là người nước ngoài hoặc người Việt Nam ở trong và ngoài nước; được quyền định giá, sở hữu, khai thác và phân chia lợi ích từ kết quả nghiên cứu theo quy chế nội bộ và quy định của pháp luật.

Dự luật trao quyền cho các cơ sở đại học thành lập tổ chức nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp khoa học và công nghệ; phát triển nhóm nghiên cứu và sử dụng nguồn lực hợp pháp cho hoạt động này. Các trường được phép hợp tác nghiên cứu trong và ngoài nước; thu hút chuyên gia, nhà khoa học, người Việt Nam ở nước ngoài tham gia đào tạo; xây dựng mạng lưới nghiên cứu, chuyển giao công nghệ gắn với đào tạo; phát triển hệ thống thông tin khoa học, tạp chí chuyên ngành, tài sản trí tuệ.

Phòng thí nghiệm bán dẫn Trung tâm nghiên cứu triển khai, Khu công nghệ cao TP HCM, tháng 12/2024. Ảnh: Hoàng Phong

Bộ Giáo dục và Đào tạo kỳ vọng dự luật sẽ giúp nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học của giảng viên; mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng đào tạo trình độ tiến sĩ ở các ngành trọng điểm. Giáo dục đại học được định hướng trở thành trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, liên kết chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và địa phương.

Việc cho phép các trường chủ động thuê giảng viên, nhà khoa học đầu ngành, đi kèm cơ chế đãi ngộ gắn với hiệu quả nghiên cứu, được Bộ xem là điều kiện cần thiết để phát huy quyền tự chủ.

Trong bối cảnh Việt Nam đối mặt nguy cơ thiếu hụt nhân lực khoa học và công nghệ, Chính phủ đã giao Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng đề án trọng dụng nhân tài, trình Thủ tướng trong tháng 9. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm 2024 chỉ có 9% và 12% thí sinh nhập học vào các ngành Công nghệ kỹ thuật, Máy tính và Công nghệ thông tin.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh nhân tài là yếu tố then chốt để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo ông, trí tuệ con người chỉ thực sự bộc lộ khi đối diện với những thách thức lớn - và chính những "việc lớn" sẽ là thỏi nam châm thu hút người tài.

Để làm được điều đó, Nhà nước sẽ kiến tạo một môi trường rộng mở, nơi các mô hình mới được thử nghiệm, ý tưởng sáng tạo được chấp nhận rủi ro và người tài được tự do thể hiện năng lực.

Sơn Hà