Thuở sinh thời, Thánh Johan Cruyff từng có một câu nói nổi tiếng, để lại dấu ấn sâu đậm: "Không một hệ thống chiến thuật nào có thể chịu nổi một pha rê bóng". Huyền thoại người Hà Lan, người đã xây dựng triết lý bóng đá dựa trên việc đơn giản hóa những điều phức tạp nhất và góp phần đặt nên nền móng của trào lưu chiến thuật bóng đá hiện thời, lại tin rằng bất kể một HLV có tư duy sâu sắc đến mức nào cũng không thể chống lại những cá nhân với phẩm chất xuất sắc trên sân.

Bóng đá hiện đại từng có lúc tập trung quá nhiều vào những sơ đồ, hình khối, đến mức bỏ qua sự tối quan trọng của các cá nhân. Nói như triết gia bóng đá và từng là trợ lý của Pep Guardiola ở Man City, HLV Juanma Lillo, bóng đá quá lạm dụng khái niệm "El Dostoquismo" – tức hai lần chạm bóng.

Dembele ăn mừng sau khi ghi bàn trong trận thắng Bayern ở vòng tứ kết FIFA Club World Cup 2025, ngày 5/7/2025.

"Nếu chơi càng ít chạm, bạn thường sẽ đẩy nhanh tiết tấu hơn, bắt đối thủ phải bận rộn hơn, đối phương sẽ gây áp lực trễ hơn hoặc có khi là không thể gây áp lực được gì cả. Chơi bóng ít chạm thì đồng đội sẽ có nhiều không gian và thời gian hơn để nhận bóng, từ đó đưa ra quyết định trong những hoàn cảnh tối ưu nhất", Juanma Lillo từng nói trên The Athletic.

Nhưng cũng Lillo kết luận rằng: "Những gì tuyệt vời nhất trên sân luôn được các cầu thủ phô diễn một khi họ có nhiều hơn hai lần chạm bóng. Cứ mỗi khi thực hiện pha di chuyển, họ sẽ cần đến bấy nhiêu lần chạm bóng. Đôi khi là hai, ba, có khi là tám lần chạm. Với mỗi lần chạm, sự phi thường được toát ra".

Nếu chiến thuật là công thức và đôi khi rập khuôn, máy móc từ các HLV, thì những khoảnh khắc cá nhân đột phá, những pha đi bóng đầy điêu luyện trên sân của các cầu thủ là của trí tưởng tượng, của trí sáng tạo.

Giờ đây, những tình huống một - đối - một đang lấy lại được vị thế của mình, thống trị ở mọi khu vực trên sân trong nhiều giai đoạn của trận đấu. Đó được xem là miền đất Thánh cho những đôi chân lắt léo, tốc độ bứt phá và khả năng lừa bóng điêu luyện, đồng thời sẵn sàng pressing để giành lại bóng ở những không gian mở hoặc thực hiện những pha bứt tốc đoạn ngắn liên tục.

Tính bắt mắt, sự bùng nổ, táo bạo và cảm hứng từ những pha rê bóng của các cầu thủ đang được thời đại bóng đá này tôn vinh. Họ không bị "thuần hóa" trong một nền bóng đá dễ đoán. Chưa bao giờ câu nói của Johan Cruyff lại mang đúng đến vậy.

Nhà đương kim vô địch châu Âu, PSG của Luis Enrique, nổi bật như một đội bóng độc nhất với cách bố trí ba tiền đạo rê bóng thuần túy trong phần lớn các trận đấu. Gonzalo Ramos, trung phong cổ điển của họ, chỉ đứng thứ năm về thời gian thi đấu từ đầu mùa giải trước đến nay (1784 phút), bị vượt xa bởi Kvaratskhelia, người gia nhập vào kỳ chuyển nhượng mùa đông năm nay (2207 phút).

Sự xuất hiện của cầu thủ chạy cánh người Gruzia được Enrique và ban huấn luyện Les Parisiens đánh giá là yếu tố then chốt để hoàn thiện bức tranh tổng thể. "Đó là công lao của Giám đốc thể thao Luis Campos, Chủ tịch Al-Khelaifi và cả ban huấn luyện. Chúng tôi muốn các tiền đạo không chỉ ghi bàn hay kiến tạo mà còn có khả năng rê bóng một-đối-một", Luis Enrique từng khẳng định.

"Rất ít đội bóng sử dụng các cầu thủ chạy cánh thuần túy vì những cầu thủ giỏi kiểu này ngày càng hiếm. Nhưng chúng tôi sở hữu cả Doue, Barcola, Kvaratskhelia, Dembele và Mbaye – năm cầu thủ có thể chơi ở cánh hoặc bó vào trung lộ, mang lại nhiều lựa chọn cho đội bóng", Luis Enrique nói thêm.

Những tiền đạo cánh không chỉ đơn thuần bám biên mà còn biết cách xâm nhập và phối hợp ở trung lộ như HLV người Tây Ban Nha nhắc tới, thường được nền bóng đá bán đảo Iberia gọi là những "tiền đạo cánh ảo". Chính họ giờ đây đang định hình hàng công của PSG.

Trận đấu trước Real Madrid ở bán kết FIFA Club World Cup 2025 sắp tới, những cá nhân này chắc chắn sẽ trở thành thử thách cho hàng thủ của Xabi Alonso, đặc biệt là vị trí của tân binh Trent Alexander-Arnold, hậu vệ bị rê bóng vượt qua nhiều nhất (1,99 lần mỗi trận) trong năm giải đấu hàng đầu châu Âu tính từ đầu mùa giải trước.

Sự tự do của Dembele

Trong số những "tiền đạo cánh ảo" mà Enrique có trong tay lúc này, không thể không nhắc tới Ousmane Dembele. Anh đang là ứng viên cho Quả Bóng Vàng sau mùa giải xuất sắc nhất sự nghiệp với 34 bàn thắng và 15 kiến tạo trong 51 trận.

"Dembele từng là một cầu thủ chạy cánh gặp khó khăn trong việc ghi bàn. Việc cậu ấy chơi ở vị trí trung phong và ghi nhiều bàn đến vậy không chỉ khiến mình tôi bất ngờ. Nhưng Luis Enrique đã nhìn ra điều đó. Và đừng quên chính Dembele cũng đã tự nỗ lực và trưởng thành hơn để làm nên thành công này. Cậu ấy đã thích nghi rất tốt", cựu danh thủ Vixente Lizarazu nhận xét trong một cuộc phỏng vấn gần đây với tờ Suddeutsche Zeitung của Đức.

Tiền đạo chơi ở vị trí trung tâm trong sơ đồ của Luis Enrique là người quyết định thời điểm và phạm vi pressing để giành lại bóng. Ở đội tuyển Tây Ban Nha trước đây, đó là Morata; mùa 2023-2024 tại PSG, đó là Kylian Mbappe, dù không đạt được sự liên tục và cường độ mà Enrique yêu cầu. Còn từ mùa giải trước, đó là Ousmane Dembele, người từng cho thấy ánh mắt tập trung và thậm chí cả hứng khởi khi chuẩn bị tư thế pressing thủ thành Yann Sommer của Inter Milan trong trận chung kết Champions League mùa trước.

Khi được hỏi liệu sự tự do trên sân có phải là chìa khóa cho sự hồi sinh của Dembele, Enrique đáp: "Tự do là chiến đấu vì đồng đội, vì đội bóng, vì CLB, và vì lối bóng đá đẹp mà chúng tôi hướng tới".

Dembele ăn mừng chức vô địch Champions League ngày 31/5/2025.

Cũng trong số các tiền đạo cánh của Enrique, Dembele là người thường xuyên đảm nhận vai trò đá ở trung tâm hàng công nhất, nhưng Barcola, Doue và đôi khi cả Lee Kang-in hay Kvaratskhelia cũng có lúc xuất hiện ở khu vực này. "Kiểm soát bóng là triết lý của chúng tôi, nhưng nếu có thể rê bóng một - đối - một để tạo lợi thế, đó vẫn là cách nhanh nhất. Tôi may mắn khi sở hữu những cầu thủ như vậy", Enrique hài lòng chia sẻ.

Sự biến ảo của các tiền đạo cánh, kết hợp cùng các pha di chuyển chim mồi hỗ trợ của những vệ tinh xung quanh – như các hậu vệ biên hoặc các tiền vệ số 8 trong đội hình của PSG – khiến các hàng thủ vốn chơi theo định hướng phòng ngự khu vực giờ đây chỉ còn biết cách lùi sâu chống chọi hoặc trong các tình huống cố định. Còn nếu đối thủ lựa chọn cách phòng ngự theo kèm người một-một, chúng ta quay lại những điều đã khẳng định từ đầu: khả năng đấu tay đôi của những chân rê dắt bóng chất lượng, và PSG hoàn toàn tự tin ở khoản này.

Việc sử dụng hàng loạt cầu thủ chạy cánh của Enrique còn mang tính giải trí, đem lại niềm vui cho cá nhân cầu thủ, tập thể và người hâm mộ. "Đó cũng chính là mục tiêu tôi luôn hướng tới trong tư cách một HLV. Khi đến với bất kỳ CLB hay đội tuyển nào, tôi luôn muốn mang đến những màn trình diễn mãn nhãn cho người hâm mộ. Không ai đến rạp hát hay rạp phim để chán nản cả. Trong thể thao, hiệu suất và tính giải trí có thể song hành. Điều đó liên quan đến tiêu chí tuyển chọn cầu thủ và ý tưởng bóng đá mà chúng tôi theo đuổi", chiến lược gia người Tây Ban Nha nhấn mạnh.

Thống kê tại FIFA Club World Cup 2025 nói lên tất cả. PSG thực hiện nhiều pha rê bóng nhất (139), với Doue dẫn đầu (35), Kvaratskhelia đứng thứ tư (27) và Barcola thứ mười (19). Trận đấu có nhiều pha rê bóng nhất giải tính đến nay là giữa PSG với Botafogo (59).

Hoàng Thông