Các cầu thủ Việt Nam trao đổi trong trận gặp Indonesia ở lượt ra quân bảng A giải bóng chuyền nữ U21 thế giới 2025, tại Surabaya, Indonesia ngày 7/8/2025. Ảnh: Volleyball World

Việt Nam lần đầu tham dự giải đấu trẻ cấp độ thế giới, nhưng lập tức gây ấn tượng khi đánh bại chủ nhà Indonesia 3-0, rồi hạ Serbia, Canada, Puerto Rico cùng tỷ số 3-1. Đội chỉ thua hạt giống số hai Argentina 1-3 ở lượt thứ tư, để đứng nhì bảng A và sẽ vào vòng 1/8 gặp Thổ Nhĩ Kỳ.

Thế nhưng, biến cố xảy đến ngay sau khi vòng bảng kết thúc. Đêm 12/8, FIVB ra tuyên bố xử thua Việt Nam 0-3 trước Serbia, Canada, Indonesia, còn trận thua Argentina cũng chuyển tỷ số thành 0-3. Nguyên nhân là do có một cầu thủ vi phạm tư cách thi đấu, nhưng không nói rõ là ai và vi phạm là gì. Cầu thủ này không tham dự lượt cuối gặp Puerto Rico chiều 12/8 nên kết quả trận thắng này được giữ nguyên.

Xét danh sách thi đấu, Đặng Thị Hồng và Nguyễn Phương Quỳnh là hai VĐV không tham dự trận đấu Puerto Rico. Trong đó, Hồng là nhân tố chủ chốt khi ghi 83 điểm - đứng thứ ba tại giải sau Santi của Indonesia (86 điểm) và Rejmanova của Cộng hòa Czech (85 điểm), còn Quỳnh ghi 32 điểm để đứng thứ 38.

Mọi thứ quay ngoắt 180 độ với thầy trò HLV Nguyễn Trọng Linh chỉ trong nửa ngày. Việt Nam tụt xuống cuối bảng A và sẽ gặp Ai Cập ở vòng phân bậc từ 17 đến 24.

Những vi phạm về tư cách thi đấu thường thấy trong thể thao đỉnh cao thường là gian lận tuổi, sử dụng doping, đang thụ án vi phạm pháp luật hay kỷ luật từ bộ môn nhưng vẫn thi đấu. Các nội dung cho nữ thì có thêm yếu tố giới tính, vốn là chủ đề nhạy cảm và gây nhiều tranh cãi.

Giải bóng chuyền nữ U21 thế giới 2025 thuộc quản lý của FIVB. Việc xác định lý lịch cầu thủ được chứng thực bằng giấy khai sinh và hộ chiếu. Thông thường, Ban tổ chức chỉ kiểm tra cơ bản các loại giấy tờ. Tuy nhiên, trong thời gian tham dự giải, nếu có dấu hiệu bất thường hoặc có khiếu nại, FIVB sẽ thành lập tiểu ban kiểm tra điều tra kỹ càng hơn để xác thực và không thông báo cho đội bóng. Các đội vẫn đối mặt án phạt ngay kể cả khi đã làm đúng các tiêu chuẩn.

Điều này tương tự trường hợp LĐBĐ Việt Nam (VFF) xử phạt U11 SLNA gian lận tuổi. Đội bóng cho rằng đã nộp đúng, đủ giấy tờ ban tổ chức giải quy định. Nhưng Điều lệ giải và Quy định kỷ luật VFF có đoạn: "Khi bị phát hiện sử dụng cầu thủ không đúng độ tuổi quy định thì trách nhiệm vẫn thuộc về đội bóng, bất kể lý do chủ quan hay khách quan".

Màn trình diễn của Việt Nam bị xem là bất thường tại giải bóng chuyền nữ U21 thế giới 2025. Điều này càng được chú ý sau phát biểu của HLV U21 Serbia Marijana Boricic. Sau trận thua Việt Nam 1-3 hôm 8/8, bà nói: "Chúng tôi chưa bao giờ tập luyện với đội nam để chuẩn bị cho giải U21 thế giới".

Phát biểu này không trực tiếp đề cập đến vấn đề giới tính, nhưng được cho ám chỉ đến đặc điểm thể chất khác biệt của đối thủ. Việt Nam có ba cầu thủ nổi bật về sức mạnh thể chất và khả năng chơi bóng cơ bản.

Sau đó, một đội tuyển cùng bảng, được cho là chính Serbia, đã gửi đơn khiếu nại cầu thủ Việt Nam lên FIVB. Theo quy định, FIVB lập tức phải triển khai công tác điều tra.

Các cầu thủ Việt Nam đấu Argentina ở lượt bốn bảng A giải bóng chuyền nữ U21 thế giới 2025, tại Surabaya, Indonesia ngày 11/8/2025. Ảnh: Volleyball World

Sáng 12/8, FIVB thông báo mời một số VĐV Việt Nam đến lấy mẫu máu, nước tiểu nhưng không thông báo mục đích. Điều này không trái luật. Bên cạnh đó, ban tổ chức giải đề nghị Việt Nam bổ sung hồ sơ cầu thủ bản gốc để đối chiếu.

VFV cho rằng đó là kiểm tra doping thông thường. Nhưng truyền thông Thái Lan và Indonesia khẳng định là kiểm tra giới tính.

Trong buổi tối, trang chủ FIVB bất ngờ xếp Việt Nam gặp Ai Cập ở vòng phân bậc từ 17 đến 24, thay vì gặp Thổ Nhĩ Kỳ ở vòng 1/8 như kết quả ban đầu. Sau đó, họ lại xóa hết lịch thi đấu vòng 1/8.

Cộng đồng bóng chuyền Việt Nam lúc này đứng ngồi không yên. Mọi việc chỉ sáng tỏ khi FIVB đăng tải tuyên bố lên trang chủ với quyết định xử thua Việt Nam do một cầu thủ vi phạm tư cách. Thông cáo không nêu rõ danh tính, vi phạm và không bình luận gì thêm về vấn đề này. Họ chỉ cho biết sẵn sàng tiếp nhận văn bản giải trình và đơn khiếu nại của VFV cùng cầu thủ.

Sáng nay, VFV xác nhận đang tiến hành khiếu nại chính thức theo quy trình của FIVB, đồng thời phối hợp với cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam để làm rõ và bảo vệ quyền lợi của VĐV cũng như uy tín của bóng chuyền Việt Nam.

Theo nguồn tin của VnExpress, Việt Nam có nhiều câu hỏi dành cho ban tổ chức, như vi phạm cụ thể là gì và dựa trên tiêu chuẩn nào. Với vi phạm có liên quan đến xét nghiệm, ban tổ chức đã sử dụng loại xét nghiệm nào, phòng lab có đạt đúng tiêu chuẩn quy định của Ủy ban Olympic quốc tế (IOC) hay không.

Quá trình từ lúc lấy mẫu xét nghiệm của các VĐV đến lúc đưa ra án phạt diễn ra trong chưa đầy 20 tiếng. Đây là việc làm chưa từng có tiền lệ trong lịch sử giải đấu của FIVB. Liên đoàn thế giới muốn có quyết định lập tức do hôm sau đã diễn ra các trận vòng phân bậc.

Về vấn đề liên quan đến giới tính, một đại diện phòng Khoa học và y học thể thao thuộc Trung tâm Huấn luyện Thể thao Quốc gia Hà Nội, cho rằng thế giới còn nhiều tranh cãi ngay cả khi xác định được nhiễm sắc thể XX (nữ) hay XY (nam). Công việc này cần làm cẩn trọng do ảnh hưởng nặng nề đến VĐV và quốc gia. Vị này cho rằng FIVB có thể sẽ tiến hành kiểm tra kỹ càng hơn nữa, sau đó đưa ra quyết định sau khi giải đấu kết thúc.

Các chuyên gia y tế của Uỷ ban Olympic Quốc tế IOC, cùng các liên đoàn thế giới như điền kinh, bơi, boxing cho biết ranh giới XX-XY không hoàn toàn rõ ràng, vì một số người có khác biệt phát triển giới tính, dẫn đến đặc điểm giải phẫu không tương ứng với giới tính của họ. Ví dụ, một phụ nữ không có tử cung, với tuyến sinh dục nằm trong ổ bụng và mức testosterone cao, có thể mang nhiễm sắc thể XY.

Theo Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc, 0,05-1,7% dân số thế giới sinh ra với đặc điểm lưỡng tính.

Thực tế, vấn đề giới tính đã được FIVB ghi trong điều 2 khoản 3 về độ tuổi và giới tính trong điều lệ chung. Theo đó, giới tính của VĐV được chứng thực thông qua giấy khai sinh. Một VĐV có thể thay đổi giới tính một lần, nhưng phải chứng minh một cách thuyết phục với Ủy ban tư cách giới tính FIVB, rằng việc này không mang lại lợi thế cạnh tranh. Việc này dựa vào quy trình tổng hợp do VĐV tự thực hiện.

FIVB không yêu cầu bắt buộc kiểm tra giới tính như Liên đoàn điền kinh thế giới. Nhưng có thể yêu cầu kiểm tra ngẫu nhiên theo quy trình tổng hợp.

Quy trình này có thể bao gồm xem xét yếu tố sinh lý (sự thay đổi tự nhiên, chiều cao, cân nặng, BMI, khối lượng cơ), y tế (phẫu thuật chuyển đổi giới tính, nồng độ testosterone, phương pháp đo thụ thể cơ, các phát triển và khám phá y học mới,...), thể thao (thành tích thể thao tại các giải quốc gia, vị trí, kinh nghiệm tham gia khi thi đấu với giới tính ban đầu). Ngoài ra, VĐV có thể nộp giấy tờ khác để chứng minh hoặc được Ủy ban tư cách giới tính yêu cầu.

Việc kiểm tra giới tính luôn là chủ đề nhạy cảm trong thể thao. Điều này từng tạo nên tranh cãi dữ dội về trường hợp của võ sĩ Lin Yu Ting (Đài Loan) và Imane Khelif (Algeria) tại Olympic Paris 2024.

Hiếu Lương