Võ sĩ Algeria Imane Khelif tạo dáng với tấm HC vàng quyền Anh nữ hạng 66kg Olympic Paris 2024 trong lễ trao giải ngày 9/8. Ảnh: AP

Đầu tháng 6, Khelif vắng mặt tại một giải đấu ở Eindhoven, Hà Lan, nơi cô được dự báo sẽ tiếp tục là tâm điểm chú ý. Tháng 9 này, giải vô địch quyền Anh Nghiệp dư Thế giới tại Liverpool sẽ diễn ra, nhưng khả năng tái xuất của võ sĩ người Algeria dường như rất mong manh. Kể từ buổi tối rực rỡ 9/8/2024, khi đánh bại võ sĩ Trung Quốc Yang Liu để giành HC vàng Olympic hạng 66kg tại sân trung tâm Roland-Garros ngập tràn quốc kỳ Algeria, Khelif vẫn chưa trở lại.

Đó là một chiến thắng dễ dàng, mang đến cảm xúc dâng trào trong cô gái từng phải nhặt ve chai để kiếm vài đồng thời thơ ấu. Nhưng cuối cùng, nó đã châm ngòi cho một cuộc tranh cãi toàn cầu chưa có dấu hiệu lắng xuống. Ngay từ khi võ sĩ người Italy Angela Carini bỏ cuộc sớm ở vòng 1/8, Khelif đã trở thành biểu tượng xã hội, đồng thời là nạn nhân của những cuộc công kích, xúc phạm từ mạng xã hội cho đến ngoài đời, đặc biệt từ các nhân vật thuộc nhóm cánh hữu cực đoan.

Thủ tướng Italy khi ấy Giorgia Meloni phẫn nộ vì một VĐV nữ được chơi ở đấu trường đẳng cấp lại mang "đặc điểm nam tính". Ông Donald Trump, ngày đó vẫn là ứng viên tổng thống Mỹ, cam kết "giữ đàn ông khỏi thể thao nữ". Doanh nhân Elon Musk thì dẫn đầu một chiến dịch quấy rối trực tuyến. Trong khi J.K. Rowling, tác giả loạt truyện Harry Potter, mô tả gương mặt của nhà vô địch Olympic là "nụ cười tự mãn của một người đàn ông" vừa "đánh vào đầu một phụ nữ".

Trước làn sóng thù hận, Khelif khởi kiện và kiên định trước báo giới: "Tôi hoàn toàn đủ điều kiện thi đấu. HC vàng là câu trả lời đanh thép nhất cho những cáo buộc ác ý". Cô được Thomas Bach, khi đó là Chủ tịch Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC), ủng hộ. Ông còn tổ chức họp báo để khẳng định: "Một số người muốn tự quyết định ai là phụ nữ. Ở đây, chúng ta đang nói về một nữ võ sĩ sinh ra và lớn lên là phụ nữ, được ghi nhận là phụ nữ trên hộ chiếu và đã thi đấu với tư cách nữ giới trong nhiều năm, kể cả tại Olympic Tokyo, nơi cô bị loại ở tứ kết hạng 60kg".

Vài tháng sau, ông Bach cho rằng "sự việc đáng tiếc này dựa trên tin giả" xuất phát từ chiến dịch bôi nhọ từ Nga.

Võ sĩ Algeria Imane Khelif mừng với người hâm mộ tại nhà thi đấu sau khi thắng võ sĩ Trung Quốc Yang Liu trong trận tranh HC vàng quyền Anh nữ hạng 66kg Olympic Paris 2024 ngày 9/8. Ảnh: AP

Được cả Algeria yêu mến và bảo vệ

Sự an ủi lớn nhất dành cho Khelif đến từ quê nhà Algeria ngay khi cô trở về. Nhật báo El Watan giật tít: "Vàng, Vinh quang và Tự hào!" Tổng thống Abdelmadjid Tebboune tuyên bố cô "làm rạng danh Algeria và phụ nữ Algeria". Từ một cô bé lớn lên trong gia đình nghèo khó ở Bibane Mesbah, cách Alger 275 km về phía tây nam, cô trở thành võ sĩ với thể hình rắn rỏi, giúp quốc ca Algeria được vang lên tại Paris. Bộ máy nhà nước, vốn tài trợ không tiếc chi phí cho quá trình chuẩn bị Olympic của Khelif, nâng niu, tôn vinh và bảo vệ cô trước làn sóng công kích trên mạng. Thông điệp của Algeria rất rõ: Không ai được phép động đến biểu tượng này!

Hành trình của Khelif thay đổi chỉ trong vài ngày. Tại một quốc gia mà các vấn đề giới tính là chủ đề cấm kỵ, cô được cộng đồng LGBTI+ quốc tế xem như biểu tượng của sự phân biệt đối xử, dù bản thân cô không để lộ bất kỳ chi tiết nào về đời tư. Tên tuổi cô bị lôi kéo, bóp méo trong những cuộc tranh luận gay gắt, thường lạc đề hoặc độc hại, về giới tính, lưỡng tính, chủ nghĩa thức tỉnh (wokisme), và công bằng trong thể thao.

Giữa tâm bão, Khelif tái xuất tại Tuần lễ Thời trang Milan ngày 21/9/2024, trong trang phục quần da màu đen và áo sơ mi vàng của Bottega Veneta, ngồi cạnh minh tinh từng đoạt Oscar Julianne Moore. Găng tay, giày quyền anh và áo thấm mồ hôi được thay bằng trang phục của Balenciaga, Loewe hay Chopard.

Khelif (áo vàng) ngồi cạnh minh tinh Hollywood Juliane Moore tại Tuần lễ Thời trang Milan 2024. Ảnh: AFP

Cuối năm 2024, đội ngũ cố vấn hình ảnh đưa cô lên bìa tạp chí Vogue Arabia, nơi ca ngợi nữ võ sĩ 26 tuổi "tái định nghĩa chuẩn mực về cái đẹp và sức mạnh trong thế giới Arab", cùng các ấn phẩm như M Le Monde và phụ bản thời trang của La Repubblica. Nguyên tắc được Khelif đặt ra là không đặt những câu hỏi quá riêng tư. Cuộc phỏng vấn trên chương trình Clique của Canal+ cũng tuân theo giới hạn này. Mùa thu năm ngoái, Khelif đến thăm trại tị nạn Sahraoui ở Tindouf (Algeria) với tư cách đại sứ UNICEF, hình ảnh được lan truyền mạnh mẽ tại đất nước này, nơi quyền Anh nữ đang phát triển mạnh mẽ.

Phải đến tháng 3/2025, người ta mới lại nghe tin về Khelif với tư cách võ sĩ. Tại Qatar, nơi cô thường xuyên lưu trú, cô tham gia một khóa huấn luyện chuyên sâu ở một trung tâm hiện đại. Qua các video, cô trông sung sức và tuyên bố đang chuẩn bị cho giải Vô địch Thế giới tại Liverpool. Cô xuất hiện trong bộ vest đỏ và đồng hồ vàng tại hội nghị Change-NOW 2025 ở Grand Palais, Paris, cùng các nhân vật như diễn viên Natalie Portman, nhà hoạt động môi trường Paul Watson và Laurent Fabius. Cô được thông báo sẽ trở lại tại Boxing Cup Eindhoven (từ ngày 6-9/6), đánh dấu sự tái xuất kể từ sau tấm HC vàng Olympic.

World Boxing siết chặt quy định

Tuy nhiên, một thông báo từ World Boxing, tổ chức được IOC công nhận từ tháng 2 là Liên đoàn Quyền Anh Nghiệp dư Quốc tế mới, đã gây sốc. Ngày 30/5/2025, tổ chức này tuyên bố: "Mọi VĐV trên 18 tuổi muốn thi đấu phải trải qua xét nghiệm PCR di truyền để xác định giới tính khi sinh và tính đủ điều kiện thi đấu". Mục tiêu là "đảm bảo an toàn cho người tham gia và tạo điều kiện thi đấu công bằng cho nam và nữ".

Thông báo này còn nêu đích danh Khelif. Nếu không vượt qua xét nghiệm, cô sẽ không được thi đấu ở giải nghiệp dư. Bốn ngày sau, Chủ tịch World Boxing Boris Van der Vorst xin lỗi vì đã nêu tên cô. Tuy nhiên, xét nghiệm PCR (qua mẫu nước bọt, máu hoặc dịch mũi) để xác định nhiễm sắc thể XX (nữ) hay XY (nam) vẫn bắt buộc. Các chuyên gia của World Boxing lưu ý rằng ranh giới XX-XY không hoàn toàn rõ ràng, vì một số người có khác biệt phát triển giới tính, dẫn đến đặc điểm giải phẫu không tương ứng với giới tính của họ.

Võ sĩ Algeria Imane Khelif (trái) ra đòn về phía võ sĩ Trung Quốc Yang Liu trong trận tranh HC vàng quyền Anh nữ hạng 66kg Olympic Paris 2024 ngày 9/8. Ảnh: AP

Ví dụ, một phụ nữ không có tử cung, với tuyến sinh dục nằm trong ổ bụng và mức testosterone cao, có thể mang nhiễm sắc thể XY. Theo Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc, 0,05-1,7% dân số thế giới sinh ra với đặc điểm lưỡng tính. Hiện tại, không có thông tin y khoa xác thực về Khelif, và những dữ liệu về hồ sơ di truyền của cô trên mạng là không thể kiểm chứng. World Boxing sẽ xem xét từng trường hợp cụ thể. Cần lưu ý rằng Liên đoàn Bơi lội Quốc tế và Liên đoàn Điền kinh Quốc tế cũng áp dụng xét nghiệm nhiễm sắc thể.

Từng bị loại khỏi chung kết giải VĐTG IBA tháng 3/2023 vì "không đáp ứng tiêu chí đủ điều kiện" ở hạng nữ sau xét nghiệm di truyền tại New Delhi (Ấn Độ), Khelif vẫn được dự Olympic Paris chỉ với hộ chiếu. Sự bất đồng này xuất phát từ mâu thuẫn giữa IBA (Hiệp hội Quyền Anh Quốc tế), từng bị chỉ trích vì tham nhũng và liên hệ với Nga, và IOC.

Với việc IBA bị loại, World Boxing hiện phụ trách mọi giải đấu, bao gồm Olympic Los Angeles 2028. Nhiệm vụ của họ là tránh lặp lại cơn bão dư luận như tại Paris 2024 liên quan đến Khelif và võ sĩ Đài Loan Trung Quốc Lin Yu-ting, người giành HC vàng hạng 57 kg. Vô tình, Khelif đã khiến giới chức quyền Anh siết chặt quy định. Tương lai sự nghiệp của cô trở nên bấp bênh. Liệu cô có chuyển sang quyền Anh chuyên nghiệp? Một bộ phim tài liệu về cuộc đời Imane Khelif đang được thực hiện. Quả thực, câu chuyện của cô còn rất nhiều điều để kể.

Hoàng Thông (theo El Pais và L'Équipe)