Hạ thân nhiệt (hypothermia) là một tình trạng nguy hiểm nhưng thường bị xem nhẹ trong chạy bộ, đặc biệt là chạy trail, ultra trail hoặc chạy ở môi trường lạnh, mưa, gió mạnh.... Nó xảy ra khi nhiệt độ cơ thể giảm xuống dưới 35°C.

Ở người chạy bộ, hiện tượng này thường xuất hiện trong một số điều kiện như nhiệt độ môi trường thấp hoặc gió mạnh, mưa khiến quần áo bị ướt, cơ thể mất năng lượng dự trữ (glycogen thấp), không mặc đủ lớp bảo vệ (áo khoác giữ nhiệt, mũ, găng tay...).

Một runner chạy dưới mưa ở VnExpress Marathon Hạ Long 2023. Ảnh: VnExpress Marathon

Cơ chế sinh lý dẫn đến hạ thân nhiệt

Trong khi chạy bộ, cơ thể sinh nhiệt nhờ hoạt động cơ bắp. Tuy nhiên, khi không được cung cấp đủ năng lượng, cơ thể sẽ không còn nhiên liệu để sinh nhiệt. Thời tiết bất lợi với mưa, lạnh và gió to cũng khiến cơ thể mất nhiệt nhiều hơn tạo nhiệt. Để quần áo ướt hoặc thấm mồ hôi lâu cũng làm tăng tốc độ truyền nhiệt ra ngoài, trong khi đứng lâu lại checkpoint, DNF, phải dừng nghỉ hoặc đi rất chậm vì chấn thương cũng khiến cơ thể giảm sinh nhiệt.

Vào các trường hợp đó, thân nhiệt cơ thể sẽ giảm dần, dẫn đến rối loạn chức năng thần kinh, thậm chí gây nguy hiểm cho tính mạng, nếu không được xử lý sớm.

Các giai đoạn hạ thân nhiệt và triệu chứng

- Nhẹ (khi thân nhiệt còn từ 32 đến 35°C), bạn sẽ bị run cầm cập, da tái, mệt, lú lẫn nhẹ.

- Vừa (28 - 32°C), bạn sẽ không run nữa, nói chậm, mất phối hợp, rối loạn ý thức.

- Nặng (dưới 28°C), bạn sẽ hôn mê, nhịp tim chậm, hoặc ngừng tim, nguy cơ tử vong.

Nếu người chạy đang run mà ngừng run đột ngột, đó là dấu hiệu chuyển sang mức độ nặng.

Những dấu hiệu cảnh báo hạ thân nhiệt trên đường chạy

Những đối tượng nguy cơ cao bị hạ thân nhiệt có thể là người chạy trail ở vùng núi cao, gặp thời tiết lạnh; người mệt, suy kiệt, ăn uống không đầy đủ; người có tiền sử hạ thân nhiệt; hoặc những người dừng lại lâu trên đường vì chấn thương hoặc bị lạc đường.

Các trường hợp trên có thể biểu hiện qua những dấu hiệu sau

- Run liên tục, lạnh run dù đang vận động

- Đầu óc không minh mẫn, trả lời lơ mơ, mất định hướng

- Di chuyển chậm dần, vụng về, dễ té ngã

- Môi tím, da nhợt nhạt, tay chân lạnh

- Ngừng run dù vẫn ở môi trường lạnh, đây là dấu hiệu xấu.

VĐV che ô dưới cơn mưa nặng hạt trên đường chạy VnExpress Marathon Hạ Long 2023. Ảnh: VnExpress Marathon

Cách phòng ngừa hạ thân nhiệt trên đường chạy

Runner cần mang theo áo khoác giữ nhiệt trong balo khi đi chạy trail, hoặc chuẩn bị sẵn khăn lau, một bộ đồ khô, ấm để thay nếu chạy dưới trời mưa, lạnh, giữ cơ thể khô ráo nếu có thể bằng cách mặc áo gió chống thấm nước.

Việc nạp đủ năng lượng trước và trong lúc chạy cũng góp phần quan trọng giảm nguy cơ hạ thân nhiệt, bên cạnh việc cảnh giác với thời tiết thay đổi đột ngột từ nắng sang mưa. Runner không nên chạy một mình ở các cung đường hẻo lánh nếu thể trạng yếu.

Sau khi hoàn thành bài chạy, runner không nên để người ướt, mồ hôi đầm đìa trong lúc ngồi nghỉ lâu giữa nơi có gió lạnh.

Cách xử lý hạ thân nhiệt khi đi race

Nếu thấy bản thân hoặc người đồng hành có dấu hiệu hạ thân nhiệt, bạn cần lập tức ngưng hoạt động, tìm nơi trú gió, cởi bỏ quần áo ướt, thay đồ khô, mặc lớp giữ nhiệt. Nếu có chăn cứu sinh, hãy lập tức lấy quấn quanh người. Tranh thủ uống đồ ấm, ăn đồ giàu năng lượng khi còn tỉnh táo. Tránh gây rối loạn điều hòa nhiệt bằng cách chườm nóng trực tiếp ở nhiệt độ cao.

Trong trường hợp nặng, bạn cần thông báo với ban tổ chức hoặc đội cứu hộ gần nhất để nhận hỗ trợ sớm nhất có thể.

Bác sĩ Phương Nguyễn