Kể từ khi Kiev bắt đầu tiếp nhận các hệ thống phòng không Patriot cách đây hai năm, quân đội Mỹ đã theo dõi sát sao cách Ukraine vận hành khí tài này để đúc rút kinh nghiệm cho bản thân.

Trung tá James Compton, sĩ quan thuộc Bộ tư lệnh Phòng thủ tên lửa và Phòng không số 10 thuộc lục quân Mỹ, khẳng định các tổ hợp Patriot của Ukraine "đã thể hiện tốt" trước mối đe dọa, dù Nga đang triển khai nhiều loại vũ khí khác nhau để tập kích đối phương.

Với mức giá hơn một tỷ USD mỗi tổ hợp, Patriot hiện là nòng cốt trong lưới phòng không Ukraine, được nước này ưu tiên triển khai để bảo vệ thủ đô Kiev cùng các hạ tầng quan trọng. Nó được cho là vũ khí duy nhất trong biên chế Ukraine có thể đối phó tên lửa siêu vượt âm Kinzhal và đạn đạo Iskander-M của Nga.

Dù vậy, điều này cũng khiến các tổ hợp Patriot trở thành mục tiêu hàng đầu của Nga. Quân đội Ukraine đã phải áp dụng hàng loạt biện pháp nhằm bảo vệ các lá chắn quý giá, trong đó có thường xuyên thay đổi vị trí của chúng để khiến đối phương khó phát hiện và tung đòn tập kích hơn.

Trung tá Compton cho biết đó là một trong những điều mà Mỹ đang học hỏi từ Ukraine. "Xung đột đã mang đến thêm nhiều khái niệm, như phương pháp giúp tổ hợp Patriot trở nên cơ động hơn", ông nói.

Đây không phải nhiệm vụ dễ dàng do khẩu đội Patriot bao gồm nhiều thành phần khác nhau, trong đó có xe chỉ huy, radar cảnh giới và điều khiển hỏa lực, xe phát điện và tối đa 8 bệ phóng, chưa kể lực lượng vận hành gồm hàng chục binh sĩ.

Compton không nêu phương pháp cụ thể của Ukraine. Chuẩn úy Sanjeev Siva, kỹ thuật viên thuộc Bộ tư lệnh Phòng không Lục quân số 10, cho biết các tổ vận hành Patriot của Ukraine phải ưu tiên kỷ luật di chuyển, cũng như áp dụng các chiến thuật ngụy trang, nghi trang và hàng loạt biện pháp chưa từng xuất hiện trong hàng chục năm qua.

"Lực lượng Ukraine đã thể hiện sự khéo léo đáng kinh ngạc trong cách triển khai và cải tạo trận địa Patriot, nhằm tăng cường khả năng sống sót cho khí tài", trung tá Compton cho hay.

Ảnh vệ tinh thương mại được Google Maps sử dụng cuối năm ngoái cho thấy trận địa Patriot ở sân bay quốc tế Zhulyany tại thủ đô Kiev, mỗi bệ phóng được đặt bên trong một công sự riêng biệt với giãn cách tối thiểu là hơn 100 m. Cách bố trí này giúp hạn chế thiệt hại khi trận địa hứng đòn tập kích, tránh kịch bản một quả đạn phá hủy nhiều bệ phóng cùng lúc.

Trận địa Patriot ở sân bay tại Kiev trong ảnh vệ tinh công bố tháng 10/2024. Ảnh: Google

Ukraine còn triển khai nhiều tổ hợp tên lửa và pháo phòng không tự hành quanh sân bay, để bảo vệ trận địa Patriot khỏi đòn tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) tự sát.

Nhằm tránh lộ thông tin về cách bố trí trận địa, Ukraine sau đó yêu cầu Google làm mờ ảnh vệ tinh và khiến các chi tiết không còn rõ ràng như trước.

Hồi đầu năm, binh sĩ Ukraine bắt đầu gắn khoảng 200 tấm thép dày 8 mm bao quanh xe chỉ huy của tổ hợp Patriot, nơi tổ vận hành điều khiển hệ thống, nhằm bảo vệ quân nhân bên trong khỏi mảnh văng tên lửa hoặc sức ép của các vụ nổ gần đó.

Nhà sản xuất Ukraine cho biết tổng khối lượng của lớp giáp là khoảng 2,6 tấn, nhưng khẳng định chúng không gây ảnh hưởng đến khả năng cơ động và vận hành của xe. Họ thêm rằng lớp giáp này đã được vào sản xuất hàng loạt.

"Lực lượng Ukraine đã cho thấy Patriot có thể được chỉnh sửa trên chiến trường để bảo vệ kíp vận hành", Compton cho hay, thêm rằng lực lượng Ukraine còn có khả năng bảo dưỡng và sửa chữa tổ hợp một cách nhanh chóng trong điều kiện bất lợi.

Theo chuẩn úy Siva, giới hoạch định Mỹ còn học hỏi được cách "tạo mồi nhử và ngụy trang khí tài". Quân nhân này không nêu phương án cụ thể, song cả Nga và Ukraine đều triển khai nhiều loại mô hình để đánh lừa và khiến đối phương tiêu tốn hỏa lực.

Chúng có dạng bơm hơi hoặc được làm bằng gỗ với mức độ tinh vi khác nhau, từ những vật thể thô sơ đến những mô hình gần giống khí tài thực sự.

Xe phóng thuộc tổ hợp Patriot tại địa điểm không tiết lộ ở Ukraine hồi tháng 8/2024. Ảnh: Reuters

Ukraine cũng từng đăng ảnh cho thấy lưới ngụy trang trên bệ phóng của tổ hợp Patriot để giúp chúng khó bị phương tiện trinh sát Nga phát hiện.

Dù đã áp dụng trăm phương nghìn kế bảo vệ, các tổ hợp Patriot của Ukraine vẫn không thể tránh khỏi tổn thất sau hai năm tham chiến. Nga đã nhiều lần đăng video tập kích các trận địa hoặc đoàn xe Patriot đang di chuyển, phá hủy hàng loạt radar hỏa lực, xe chỉ huy và bệ phóng.

Tình trạng cạn kiệt đạn dược của Ukraine, cũng như Nga liên tục nâng cấp tên lửa đạn đạo Iskander-M, cũng khiến các tổ hợp Patriot ngày càng khó đánh chặn mục tiêu hơn.

"Đối phương đang tích cực học hỏi từ những cuộc đối đầu với vũ khí phương Tây, trong đó có tổ hợp Patriot, và nhanh chóng áp dụng những điều chỉnh nhằm đối phó hệ thống phòng thủ của chúng tôi. Đây là vòng xoáy không ngừng về khả năng thích nghi", Siva nói.

Truyền thông Mỹ hồi tháng 5 dẫn lời các quan chức giấu tên cho biết Ukraine sở hữu ít nhất 8 tổ hợp Patriot, trong đó 6 hệ thống có khả năng hoạt động và hai tổ hợp đang sửa chữa. Các hệ thống Patriot của Ukraine được trang bị tên lửa PAC-3 MSE hiện đại nhất do Mỹ sản xuất, có tầm bắn tối đa 120 km đối với máy bay và 60 km đối với tên lửa đạn đạo.

Tấm thép được gắn bên sườn xe chỉ huy của tổ hợp Patriot hồi tháng 1. Ảnh: Steel Front

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius ngày 14/7 thông báo Berlin và Washington sẽ đưa ra quyết định về chuyển giao thêm tổ hợp phòng không Patriot cho Kiev "trong vài ngày hoặc vài tuần tới".

Ông Pistorius cho biết Đức đã đề nghị mua hệ thống Patriot từ Mỹ để chuyển cho Ukraine. Các cuộc đàm phán ở cấp làm việc sẽ diễn ra để hoàn thiện chi tiết thương vụ, trong đó có số lượng bệ phóng và tên lửa. Sau khi hai bên ký thỏa thuận, Đức có thể chuyển tổ hợp Patriot đầu tiên cho Ukraine "trong vòng vài tháng".

Phạm Giang (Theo Business Insider, AFP)