Ít nhất 104 người đã thiệt mạng khi trận lũ quét kinh hoàng tấn công vùng Texas Hill Country ở miền trung bang Texas, Mỹ vào rạng sáng 4/7. Nơi hứng chịu tổn thất nặng nề nhất là hạt Kerr, nơi có loạt trại hè dành cho học sinh được xây dựng ven sông Guadalupe và các nhánh của nó.

Văn phòng cảnh sát trưởng hạt Kerr chiều 7/7 cho biết khu vực ghi nhận 84 người chết, gồm 56 người lớn và 28 trẻ em.

Cơ quan Quản lý Tình huống khẩn cấp Liên bang Mỹ (FEMA) cho biết tại thượng nguồn sông Guadalupe ở hạt Kerr, khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất của trận lũ quét, ít nhất 13 trại hè được xây dựng cạnh hoặc nằm một phần bên trong các vùng nguy cơ lũ lụt cao.

"Bạn sẽ luôn đối mặt rủi ro khi ở gần sông", Allison C. Reilly, phó giáo sư khoa kỹ thuật dân dụng và môi trường của Đại học Maryland, nói.

Vị trí các trại hè và các nhánh sông Guadalupe ở Texas. Đồ họa: WP

Texas Hill Country, là khu vực bán khô hạn, với lớp đất mỏng phủ trên nền đá cứng, không thể hấp thụ lượng lớn nước mưa ngay lập tức. Mỗi khi mưa lớn, dòng nước từ các ngọn đồi ào ào chảy xuống những con sông bên dưới với tốc độ rất nhanh, khiến Texas Hill Country được mệnh danh là "Thung lũng Lũ quét", một trong những nơi nguy hiểm nhất ở Mỹ.

Cuối tuần qua, những rủi ro được cảnh báo lâu nay đã trở thành hiện thực khi mưa lớn trút hơn 450 triệu m3 nước xuống hạt Kerr, khiến nước sông dâng nhanh và tràn vào các khu trại hè giữa đêm.

Camp Mystic, nơi các con gái của cựu tổng thống Lyndon B. Johnson và một số thống đốc Texas từng tham gia, nằm trong số những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi trận lũ quét. 27 trong 28 trẻ em thiệt mạng vì lũ quét ở bang Texas lần này là ở trại hè Camp Mystic. Ít nhất 10 thành viên và một hướng dẫn viên của trại đang mất tích.

"Chúng tôi đã nhận được nhiều cảnh báo ở khu vực này và chúng tôi cũng từng chứng kiến các trận lũ lụt. Nhưng lần này, tôi không biết phải giải thích thế nào. Nó quá nhanh và kinh khủng. Chúng tôi chưa bao giờ thấy nước cao đến vậy", Richard Eastland Jr., con trai của Richard "Dick" Eastland, người điều hành Camp Mystic, nói.

Camp Mystic và các trại hè lân cận đều được xây dựng ở những địa điểm thơ mộng, gần các con sông uốn lượn giữa những ngọn đồi nhấp nhô. Nhưng địa hình đẹp như tranh vẽ này lại góp phần làm tăng nguy cơ lũ quét, theo Hatim Sharif, giáo sư kỹ thuật dân dụng và môi trường thuộc Đại học Texas ở San Antonio.

Texas Hill Country nằm trên Balcones Escarpment, ranh giới địa chất nổi bật với dải địa hình dốc và gồ ghề, kéo dài từ khu vực gần Del Rio ở tây nam qua các thành phố như San Antonio, Austin, và lên phía đông bắc đến gần Dallas-Fort Worth.

Không khí ấm thổi từ vịnh Mexico khi gặp những vách đá và đồi núi ở đây sẽ ngưng tụ, gây mưa lớn. Nước mưa sau đó nhanh chóng chảy xuống các sườn đồi từ nhiều hướng, làm ngập sông suối và đẩy mực nước dâng cao.

"Nước sẽ chảy với tốc độ rất nhanh", Sharif nói

Khu vực trại Camp Mystic trong vùng có nguy cơ lũ lụt cao (màu tím). Đồ họa: WP

Khi biến đổi khí hậu làm nhiệt độ tăng, bầu khí quyển ấm hơn có thể khiến độ ẩm cao và làm tăng nguy cơ xảy ra mưa lớn dẫn tới lũ lụt. Điều này khiến những trại hè dọc sông Guadalupe đối mặt nguy hiểm ngày càng lớn.

Tại khu vực thượng nguồn sông Guadalupe, nước lũ đã tràn vào các khu cabin ở Camp La Junta, trại hè dành cho nam sinh đã hoạt động hơn 90 năm. Theo thông báo trên trang Facebook của trại, tất cả đã được sơ tán an toàn.

Ở vùng hạ lưu, nhân viên trại hè Camp Heart O' the Hills cho biết khu vực đã hứng "lũ lụt thảm khốc". Dù trại dành cho nữ sinh không hoạt động vào thời điểm đó, giám đốc 68 tuổi Jane Ragsdale và đồng sở hữu trại đã thiệt mạng vì lũ.

Joel Scata, luật sư cấp cao tại Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên, cho biết các chủ đất được phép xây dựng trong khu vực có nguy cơ lũ lụt cao, nhưng phải đáp ứng những yêu cầu về tòa nhà và công trình. Dù yêu cầu xây dựng của FEMA chưa được cập nhật kể từ năm 1976, chính quyền các địa phương có thể ban hành quy định nghiêm ngặt riêng.

Hạt Kerr đã ban hành yêu cầu phòng chống lũ lụt năm 2020, với một số quy định như yêu cầu các tòa nhà dân cư và công trình mới, hay những tòa nhà đang cải tạo, phải được xây cao hơn.

Tuy nhiên, công trình trong khu vực có nguy cơ lũ cao thường là các tòa nhà có giá trị thấp, kiểu khu cabin hoặc nhà lưu động được bố trí ở các trại hè, theo Reilly.

"Người ta thường có xu hướng xây những căn nhà rẻ tiền, giá trị thấp trong vùng lũ. Nhà lắp ghép kiểu cabin phù hợp với ý tưởng đó, vì chi phí xây dựng hay thiệt hại phải gánh chịu nếu xảy ra lũ quét không cao. Nhưng chúng ta chưa tính tới nguy cơ với con người, với những đứa trẻ ở trong cabin đó", bà nói.

Phó giáo sư Reilly thêm rằng điều quan trọng với các cộng đồng ở khu vực dễ xảy ra lũ lụt là phải giảm thiểu rủi ro bằng nhiều chiến lược, như nâng cao công trình, lắp đặt hệ thống cảnh báo sớm và đảm bảo chuẩn bị sẵn kế hoạch sơ tán.

Các trại hè dành cho thanh thiếu niên ở Texas được yêu cầu phải lên kế hoạch cho tình huống khẩn cấp, gồm cả thiên tai. Thanh tra của Cơ quan Y tế bang Texas đã kiểm tra kế hoạch ứng phó tình huống khẩn cấp của các trại hè hàng năm.

Các trại được cấp phép cũng phải hướng dẫn cho trại viên về những điều cần làm trong trường hợp hỏa hoạn, thiên tai hoặc sơ tán. Tuy nhiên, nhiều người trong khu vực hứng chịu trận lũ quét mới đã bị bất ngờ trước mức độ nghiêm trọng của thảm họa.

Quan chức địa phương kiểm tra khu vực bờ sông Guadalupe bị lũ quét qua tại Hunt, bang Texas ngày 5/7. Ảnh: AP

Ngay cả khi các tòa nhà nằm ngoài khu vực rủi ro, điều đó không có nghĩa là chúng an toàn. Giới chuyên gia cho rằng bản đồ cảnh báo lũ lụt của FEMA có thể đã lỗi thời và chưa tính đến các yếu tố liên quan đến biến đổi khí hậu.

"Cơ quan này giả định rằng lũ lụt trong tương lai cũng giống như quá khứ, điều đó không chính xác. Lũ lụt đang trở nên nghiêm trọng hơn do những yếu tố như mưa bão lớn hơn, khiến bản đồ cảnh báo đã đánh giá thấp mức độ rủi ro", Scata nói.

Thùy Lâm (Theo Washington Post, CNN, Reuters)