Các nghị sĩ Cộng hòa Texas ngày 30/7 công bố đề xuất bản đồ bầu cử mới tại bang này, trong đó điều chỉnh ranh giới 5 khu vực bỏ phiếu. Điều chỉnh này sẽ giúp đảng Cộng hòa tăng cơ hội giành thêm 5 ghế tại Hạ viện Mỹ trong bầu cử giữa kỳ năm 2026, giúp củng cố thế đa số sít sao tại cơ quan lập pháp liên bang.

Sau mỗi cuộc điều tra dân số 10 năm của Cục Điều tra Dân số Mỹ, các bang sẽ phân bổ lại số ghế đại diện tại Hạ viện dựa trên thay đổi dân số. Quá trình này yêu cầu các bang phải vẽ lại ranh giới các khu vực bầu cử để đảm bảo mỗi khu vực có dân số gần như nhau. Lần gần nhất Cục Điều tra Dân số Mỹ hoàn thành đợt thống kê 10 năm là vào năm 2020.

Phương pháp phổ biến nhất để vẽ lại bản đồ khu vực bầu cử là cơ quan lập pháp bang sẽ phác thảo và thông qua bản đồ mới. Điều này thường dẫn đến việc các đảng cầm quyền tìm cách vẽ bản đồ để mang lại lợi thế cho đảng của họ trong bầu cử nghị sĩ tại Hạ viện Mỹ, gây ra nhiều tranh cãi ở cơ quan lập pháp bang.

Bản đồ bầu cử mới dự kiến được Hạ viện Texas đưa ra bỏ phiếu ngày 5/8. Phe Cộng hòa đang chiếm thế đa số 88-62 tại Hạ viện Texas, đồng nghĩa bản đồ mới sẽ được thông qua nếu được đưa ra bỏ phiếu. Tuy nhiên, động thái này vấp phải sự phản đối gay gắt từ đảng Dân chủ, châm ngòi cho cuộc đối đầu giữa các nhà lập pháp hai phe.

"Chuyện xảy ra ở Texas có thể lặp lại ở bang khác. Đây là nỗ lực của Tổng thống Donald Trump nhằm ngăn chặn cử tri, vì lo sợ điều chúng ta sẽ gây ra cho ông ấy trong bầu cử giữa kỳ năm 2026", nghị sĩ Texas Gina Hinojosa, thành viên đảng Dân chủ, nói, tuyên bố bà sẽ cùng đồng nghiệp "đấu tranh bằng tất cả những gì họ có".

Gene Wu, lãnh đạo Dân chủ tại Hạ viện bang Texas, phát biểu ở bang Illinois ngày 4/8. Ảnh: AFP

Đảng Cộng hòa đang giữ thế đa số tại Hạ viện Mỹ với chênh lệch 220-215. Cơ quan lập pháp liên bang này đang có 4 ghế bỏ trống, do ba nghị sĩ Dân chủ qua đời và một nghị sĩ Cộng hòa từ chức. Nếu nỗ lực vẽ lại bản đồ ở Texas thành công và giúp đảng Cộng hòa củng cố thế đa số hơn nữa tại Hạ viện, Tổng thống Trump càng thuận lợi triển khai nghị trình nhiệm kỳ hai.

"Chúng ta có thể có thêm 3, 4 hoặc 5 ghế nữa tại các bang. Texas nhiều nhất, chỉ cần vẽ lại bản đồ là chúng ta thêm 5 ghế", ông Trump nói hồi tháng 7. Texas hiện có 38 ghế nghị sĩ tại Hạ viện Mỹ, trong đó đảng Cộng hòa nắm 25 ghế.

Bản đồ bầu cử mới, do nghị sĩ Todd Hunter đệ trình, sẽ điều chỉnh 5 khu vực bỏ phiếu theo hướng nghiêng về đảng Cộng hòa hơn nữa.

Trong số này có Quận 28 và 34 vốn ủng hộ đảng Cộng hòa nhưng đang được đại diện bởi nghị sĩ Dân chủ. Khu vực nghiêng về đảng Dân chủ thuộc Quận 9, 32, 35 được tách ra rồi gộp vào những quận vốn đã "ngả xanh". Do đó, sau điều chỉnh, Quận 9, 32, 35 đều "ngả đỏ".

Bản đồ bầu cử bang Texas hiện tại và theo đề xuất của các nghị sĩ Cộng hòa. Đồ họa: CNN

4 trong 5 ghế đảng Cộng hòa có thể giành thêm nằm ở khu vực có nhiều người Mỹ gốc Latin, cộng đồng vốn có xu hướng bỏ phiếu cho đảng Dân chủ. Phe Dân chủ chỉ trích kế hoạch này là "cướp quyền lực", cáo buộc phe Cộng hòa vi phạm Đạo luật về Quyền Bỏ phiếu năm 1965 vì không cho phép cử tri da màu và Mỹ Latin chọn ra ứng viên họ mong muốn.

"Nếu ông Trump có thể xóa bỏ Đạo luật về Quyền Bỏ phiếu ở miền trung Texas thì chiêu trò này sẽ lan khắp Mỹ như cháy rừng", hạ nghị sĩ Dân chủ Greg Casar, đại diện Quận 35, nói.

Nhưng đảng Dân chủ lại không thể ngăn cản nỗ lực của đảng Cộng hòa, bởi đối thủ đang kiểm soát lưỡng viện Texas. Họ chỉ có thể làm chậm quá trình này bằng cách tẩy chay bỏ phiếu, bởi Hạ viện Texas chỉ có thể thông qua bản đồ điều chỉnh khi 2/3 số nghị sĩ hiện diện.

Do đó, 57 nghị sĩ Dân chủ đã chọn di tản khỏi Texas từ chiều 3/8, hầu hết chọn đến Illinois, nơi thống đốc bang JB Pritzker tuyên bố sẽ "bảo vệ đồng nghiệp". Số khác chọn bang Massachusetts hoặc New York, cũng có lãnh đạo thuộc đảng Dân chủ.

"Nếu các bạn đang xem video này thì tôi và các đồng nghiệp Dân chủ đã rời bang Texas yêu quý của chúng ta để ngăn nỗ lực vẽ lại bản đồ nhằm chiếm quyền lực của phe Cộng hòa", nghị sĩ James Talarico đăng video trên X trước khi lên máy bay rời Texas.

Các nghị sĩ Dân chủ dự định không trở về Texas trong hai tuần, cho đến khi kỳ họp nghị viện đặc biệt hiện tại kết thúc. Kỳ họp đặc biệt do Thống đốc Greg Abbott triệu tập hôm 21/7 nhằm lên phương án ứng phó và cứu trợ nạn nhân trong thảm họa lũ lụt trước đó, cấm một hợp chất có trong cần sa và thông qua bản đồ bầu cử mới.

Lãnh đạo Dân chủ tại Hạ viện Texas Gene Wu cáo buộc Thống đốc Abbott "lợi dụng thảm kịch, dùng nạn nhân của thiên tai cho trò chơi chính trị".

Thống đốc Abbott chỉ trích các nghị sĩ Dân chủ vi phạm lời thề cống hiến cho những cử tri đã bầu ra mình. "Người Texas không chạy trốn khỏi một cuộc chiến", ông Abbott nói.

Ông Abbott, đồng minh của Tổng thống Trump, thông báo đã chỉ đạo Sở An toàn Công cộng Texas xác định vị trí, bắt và đưa những nghị sĩ từ bỏ nghĩa vụ với người dân Texas trở về Hạ viện bang. Tuy nhiên, lệnh này chỉ có hiệu lực ở Texas, đồng nghĩa các nghị sĩ Dân chủ chỉ bị bắt khi họ trở về.

Thống đốc Abbott cảnh báo tòa án có thể tuyên bố các nghị sĩ Dân chủ đã "rời bỏ chức vụ" và trao quyền cho ông để "nhanh chóng lấp đầy khoảng trống". Tổng chưởng lý Texas Ken Paxton lưu ý mỗi nghị sĩ Dân chủ có thể bị phạt 500 USD cho mỗi ngày không làm việc, mô tả đối thủ là "những kẻ hèn nhát".

Các lãnh đạo Dân chủ khác hoan nghênh chiến lược của đồng nghiệp Texas.

"Sự can đảm, kiên định và phẩm cách mà các nghị sĩ Dân chủ Texas đang thể hiện chính là hiện thân của 'những rắc rối cần thiết' để ứng phó Tổng thống Trump. Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ họ", lãnh đạo Dân chủ tại Hạ viện Mỹ Hakeen Jeffries nói.

Thống đốc New York Kathy Hochul ví nỗ lực của đảng Cộng hòa ở Texas như "một nhóm cao bồi coi thường pháp luật đang tìm cách đánh cắp nền dân chủ".

"Nếu đảng Cộng hòa sẵn sàng viết lại quy tắc để giành lợi thế, vậy thì họ đang không cho chúng ta lựa chọn khác. Chúng ta cũng phải làm điều tương tự, lấy lửa đấu với lửa", bà Hochul tuyên bố.

Thống đốc Texas Greg Abbott tại Washington ngày 5/2. Ảnh: AFP

Hiện chưa rõ các nghị sĩ Dân chủ Texas sẽ rời bang trong bao lâu và liệu biện pháp này có thành công hay không. Họ từng rời Texas trong 38 ngày hồi năm 2021 để phản đối siết chặt quyền bầu cử, nhưng dự luật vẫn được thông qua sau đó.

Ông Abbott có thể triệu tập một kỳ họp đặc biệt khác để lặp lại chu kỳ 30 ngày. Và dường như phe Dân chủ chưa chuẩn bị cho tình huống này.

"Chúng tôi sẽ làm bất cứ điều gì cần thiết. Cụ thể thế nào thì chúng tôi cũng chưa rõ", ông Gene Wu nói.

Như Tâm (Theo Washington Post, AP, CNN)