Video công bố hôm 28/7 cho thấy những vụ nổ ở sân bay Starokostyantyniv, miền tây Ukraine, nghi do hai tên lửa hành trình Kh-101 mang đầu đạn chùm gây ra.

AMK Mapping, tài khoản trên X chuyên theo dõi dữ liệu tình báo nguồn mở về chiến sự, cho biết khoảng 8 tên lửa Kh-101, ba quả đạn siêu vượt âm Kinzhal và 12 máy bay không người lái (UAV) tự sát Geran-2 đã đánh trúng căn cứ trong cuộc tập kích này.

Sân bay Starokostiantyniv là một trong những cơ sở trọng yếu của không quân Ukraine, căn cứ chính của phi đội F-16. Nga từng nhiều lần tấn công căn cứ Starokostiantyniv sau khi chiến sự bùng phát, cường độ tập kích ngày càng tăng kể từ lúc Ukraine nhận máy bay F-16 hồi tháng 8/2024.

Theo tờ Kyiv Independent, giới chức Ukraine thường không tiết lộ hậu quả sau những cuộc tấn công của Nga nhằm vào mục tiêu quân sự, nên khó đánh giá đầy đủ thiệt hại và thương vong liên quan. Tuy nhiên, đòn đánh ngày 28/7 vẫn cho thấy mối đe dọa với phi đội F-16, vốn là một trong những khí tài hiện đại và quan trọng nhất của Ukraine hiện nay.

"Yếu tố then chốt giúp tiêm kích F-16 sống sót khi đậu dưới mặt đất là không để đối phương phát hiện", Peter Layton, cựu sĩ quan không quân Australia và hiện là chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI), nhận định.

F-16 là vũ khí phức tạp, đòi hỏi lượng lớn nhân sự cùng thiết bị hỗ trợ, vốn chỉ có sẵn tại một số căn cứ nhất định. Điều này khiến Ukraine không thể phân tán phi đội F-16 tới nhiều địa điểm khác nhau, mà thường phải tập trung tại một số sân bay cụ thể, gây nguy cơ nhiều máy bay bị phá hủy trong một đòn tấn công của Nga.

Layton cho rằng tên lửa đạn đạo chiến thuật Iskander-M là mối đe dọa hàng đầu với phi đội F-16 Ukraine. "Từ lúc máy bay bị phát hiện đến khi tên lửa lao tới là khoảng thời gian rất ngắn, đôi khi chỉ là vài phút", ông nói.

Một số nguồn tin ủng hộ quân đội Nga cho rằng các đòn tập kích lớn bằng tên lửa và UAV đã phá hủy một số tiêm kích F-16 Ukraine dưới mặt đất. Kiev không bình luận về thông tin này và chỉ xác nhận đã 4 chiếc F-16 bị rơi khi đang làm nhiệm vụ.

Tình hình có thể thay đổi sau khi quân đội Ukraine tiếp nhận các tổ hợp bảo dưỡng và vận hành di động dành cho tiêm kích F-16.

Tiêm kích F-16 và đội xe hỗ trợ trong bức ảnh đăng hôm 23/7. Ảnh: Come Back Alive

Mỗi tổ hợp gồm hai nhóm phương tiện phục vụ hoạt động sửa chữa, bảo dưỡng và một nhóm lập kế hoạch tác chiến. Nhóm bảo dưỡng có một xe tải đóng vai trò phân xưởng di động, có thể sửa chữa hư hại nhẹ và thử nghiệm vũ khí đường không, hai xe tải trang bị cần cẩu cỡ nhỏ để lắp đạn cho tiêm kích, một xe bán tải chở thành viên tổ kỹ thuật và trang thiết bị đi kèm.

Hệ thống cũng giảm lượng nhân sự cần cho nhiệm vụ lắp đạn từ 10-12 người xuống còn 3 người, giúp tiết kiệm nhân lực và tăng tốc độ nạp đạn.

Nhóm lập kế hoạch tác chiến bao gồm một xe tải MAN 6x6 do Đức sản xuất và một rơ-moóc. Trên xe tải có 7 hệ thống máy tính chuyên hỗ trợ lập kế hoạch chiến đấu và hoạt động liên quan, trong đó có họp giao nhiệm vụ cho phi công. Rơ-moóc là nơi tổ hỗ trợ ngủ nghỉ khi làm nhiệm vụ ở khu vực xa xôi.

Layton cho rằng biện pháp này sẽ cho phép tiêm kích F-16 Ukraine triển khai ở các địa điểm chưa từng được dùng trước đây, trong đó có những sân bay dân sự hoặc có đường băng ngắn, hay những khu vực xa trung tâm. "Phi đội F-16 sẽ được phân tán rộng rãi, hạn chế tối đa nguy cơ mất nhiều máy bay cùng lúc", ông cho hay.

Taras Chmut, người đứng đầu quỹ Come Back Alive của Ukraine, cho biết mục tiêu của dự án là giúp phi đội F-16 thích ứng với thực tế chiến sự.

"Những phi cơ này trước đây được sử dụng trong hệ sinh thái khép kín, không giống phương pháp của chúng tôi. Ở đây đang diễn ra xung đột tổng lực, trong đó máy bay phải liên tục xuất kích và luôn bị quân đội Nga truy lùng", Chmut cho hay.

Một số nước từng triển khai hệ thống tương tự, trong đó có Mỹ, Australia và Thụy Điển. Không quân Mỹ gần đây đẩy mạnh áp dụng chiến thuật Triển khai Tác chiến Linh hoạt (ACE), với trọng tâm là phân tán máy bay và khí tài ở nhiều căn cứ khác nhau để hạn chế thiệt hại trong trường hợp bị tập kích bất ngờ.

Anastasiia Yurchyshyna, phát ngôn viên quỹ Come Back Alive, cho biết Ukraine đã học hỏi kinh nghiệm từ một số đối tác, đặc biệt là Đan Mạch, nhưng khẳng định các hệ thống của Kiev vẫn sở hữu đặc trưng riêng.

"Khi bắt đầu phát triển và nghiên cứu mô hình của phương Tây, chúng tôi nhận ra rằng không có mẫu nào đáp ứng được nhu cầu thực tế của mình. Ở những quốc gia không có chiến sự, họ chỉ sử dụng sân bay tiêu chuẩn", Yurchyshyna cho hay.

Tiêm kích F-16 Ukraine trong ảnh công bố tháng 8/2024. Ảnh: BQP Ukraine

Đan Mạch, Hà Lan, Na Uy và Bỉ đã cam kết viện trợ khoảng 80 tiêm kích F-16 cho Ukraine. Lô đầu tiên được Hà Lan và Đan Mạch chuyển đến vào tháng 7/2024. Ngoài 4 chiếc F-16 bị rơi, không rõ Ukraine còn duy trì được bao nhiêu máy bay trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

"Ukraine đang tiếp nhận ngày càng nhiều tiêm kích F-16. Chiến thuật phân tán sẽ giúp bảo vệ chúng và xây dựng lực lượng lớn hơn. Khi chưa biết chiến sự sẽ tiếp diễn bao lâu nữa, đảm bảo an toàn lâu dài cho phi đội F-16 là nhiệm vụ rất quan trọng", Layton nói.