Trong nhiều năm qua, Israel đã nhắm mục tiêu các nhà khoa học hạt nhân Iran, hy vọng có thể kìm hãm tham vọng hạt nhân của đối phương bằng cách tấn công những bộ não đứng sau chương trình.

Ngày 13/6, Israel tung đòn không kích phủ đầu và tuyên bố phát động chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" nhằm vào Iran. Ngay trong những đòn không kích đầu tiên của chiến dịch, lực lượng Israel đã hạ nhiều tướng chủ chốt của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo và cả những nhà khoa học quan trọng của chương trình hạt nhân Iran.

Trong suốt chiến dịch, quan chức tình báo Israel đã phân loại các nhà khoa học của Iran thành 4 cấp độ từ ưu tiên cao nhất tới thấp nhất dựa trên thông tin tình báo chính xác. Các nhà khoa học có chuyên môn quân sự khó thay thế được xếp hạng cao nhất.

Một quan chức cấp cao của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết 120 thành viên của cơ quan tình báo quân đội và không quân nước này đã được đưa tới một cơ sở của Đơn vị 8200 để lập kế hoạch cho chiến dịch.

"Trong năm qua chúng tôi đã bắt đầu xây dựng ngân hàng mục tiêu. Mỗi nhóm có một nhiệm vụ riêng, từ hạ sát các nhà khoa học đến loại bỏ các trung tâm chỉ huy và hệ thống radar. Và đó là lúc chiến dịch Sư tử Trỗi dậy bắt đầu", người này nói.

Chiến dịch của Israel đã khiến ít nhất 14 nhà khoa học chủ chốt của chương trình hạt nhân Iran thiệt mạng. Họ là những chuyên gia với nhiều thập kỷ kinh nghiệm, một số là người kế nhiệm của Mohsen Fakhrizadeh, vốn được xem là cha đẻ của chương trình hạt nhân Iran. Những cái tên nổi bật gồm chuyên gia kỹ thuật hạt nhân Fereydoun Abbasi, chuyên gia vật lý lò phản ứng Abd al-Hamid Minushahr, chuyên gia kỹ thuật vật liệu Saeed Beraji.

Ngay trong các đòn không kích phủ đầu kéo dài từ đêm 12/6 tới rạng sáng 13/6, 10 nhà khoa học đã đồng loạt bị hạ sát khi đang ngủ. Israel đã quyết định thực hiện các vụ hạ sát cùng lúc để Iran không kịp bảo vệ hay thông báo cho những người khác.

"Những nhà khoa học Iran nghĩ rằng nhà của họ là nơi an toàn. Họ đã không thể tưởng tượng được mình có thể bị nhắm mục tiêu ngay trong chính phòng ngủ", một quan chức cấp cao Israel nói với hãng tin N12.

Khung cảnh đổ nát ở Viện Khoa học Weizmann ở Rehovot, Israel ngày 19/6 sau đòn không kích của Iran. Ảnh: AP

Ở chiều ngược lại, các nhà khoa học Israel cũng bị nhắm mục tiêu khi Iran tung đòn trả đũa. Sáng 15/6, một vụ không kích của Iran đã nhắm vào Viện Khoa học Weizmann. Dù không ai thiệt mạng, đòn không kích đã gây thiệt hại nặng nề cho nhiều phòng thí nghiệm, phá hủy nhiều công trình nghiên cứu.

"Iran đã gây thiệt hại cho viên ngọc quý khoa học ở Israel", Oren Schuldiner, giáo sư có phòng thí nghiệm bị phá hủy trong cuộc tấn công, nói.

Weizmann, thành lập năm 1934 và sau đó được đổi tên theo tổng thống đầu tiên của Israel, được xếp hạng là một trong số các viện nghiên cứu hàng đầu thế giới. Những nhà khoa học của viện thường công bố hàng trăm nghiên cứu mỗi năm. Viện có một nhà khoa học đạt giải Nobel hóa học và ba người đạt giải Turing. Weizmann có mối quan hệ với cơ quan quốc phòng Israel cũng như hợp tác với nhà thầu quốc phòng Elbit Systems.

Viện Weizmann từ lâu đã lọt vào tầm ngắm của Iran. Năm ngoái, Israel tuyên bố đã phá vỡ một âm mưu do Iran hậu thuẫn nhằm theo dõi và ám sát một nhà khoa học hạt nhân làm việc tại viện. Truyền thông Israel khi đó đưa tin các nghi phạm đã thu thập thông tin và chụp ảnh khu vực xung quanh viện trước khi bị bắt.

"Một số tòa nhà đã bị tấn công mạnh, đồng nghĩa một số phòng thí nghiệm đã bị phá hủy hoàn toàn. Thực sự không còn gì cả", Sarel Fleishman, giáo sư về hóa sinh đã tới thăm viện sau khi bị tấn công, cho hay.

Nhiều phòng thí nghiệm đã tập trung nghiên cứu khoa học sự sống như tái tạo mô, sinh học phát triển hoặc ung thư. Fleishman cho biết phần lớn công việc của họ đã bị đình trệ hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng. "Đây là công trình nghiên cứu cả đời của nhiều người", ông nói, lưu ý rằng nhiều năm và thậm chí nhiều thập kỷ nghiên cứu đã bị phá hủy.

Schuldiner đã nuôi hàng nghìn con ruồi biến đổi gene được sử dụng để nghiên cứu về sự phát triển hệ thần kinh ở người, giúp cung cấp thông tin về chứng tự kỷ và bệnh tâm thần phân liệt. Nhiều nhà nghiên cứu Israel và nước ngoài đã góp sức cho công trình này.

"Tất cả nghiên cứu của chúng tôi đã đổ sông đổ bể. Đây là thiệt hại rất lớn đối với công trình khoa học mà chúng tôi vốn mong muốn có thể đóng góp cho nhân loại", ông nói.

Thùy Lâm (Theo AP, Time of Israel, JPost, The WarZone)