Chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" được Israel tiến hành từ ngày 13/6 nhắm vào Iran được coi là một trong những hoạt động táo bạo nhất của Viện Tình báo và Chiến dịch Đặc biệt (Mossad), một trong những cơ quan tình báo mạnh nhất, có hoạt động tinh vi và phức tạp nhất ở Trung Đông.

Theo một quan chức an ninh cấp cao Israel giấu tên, chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy được Mossad bí mật chuẩn bị từ nhiều năm, bao gồm cử đặc nhiệm xâm nhập vào lãnh thổ Iran để thiết lập căn cứ máy bay không người lái (UAV) bí mật gần các căn cứ quân sự, trận địa phòng không, cũng như cài cắm gián điệp vào trong hệ thống quân sự, chính trị của Iran.

Rạng sáng 13/6, đúng "giờ G" đã định, các đặc vụ Mossad phóng tên lửa chính xác, triển khai UAV tập kích từ cự ly gần vào những bệ phóng tên lửa phòng không và các tổ hợp tên lửa đạn đạo của Iran, khiến Tehran không thể đánh chặn chiến đấu cơ Israel cũng như tiến hành đòn đáp trả.

Israel cũng sử dụng thông tin do các gián điệp cung cấp để tung đòn tấn công chính xác vào các tướng lĩnh hàng đầu của Iran. Sau 5 ngày giao tranh, ít nhất 11 tướng và 6 nhà khoa học hàng đầu của Iran đã thiệt mạng trong các đòn không kích của Israel.

"Chiến dịch này là đỉnh cao của tư duy đột phá, lập kế hoạch táo bạo, triển khai công nghệ tiên tiến, với các điệp viên và đặc nhiệm hoạt động ngay trong lòng Iran mà không bị phát hiện", một nguồn tin an ninh Israel đánh giá.

Được thành lập ngày 13/12/1949, Mossad là một trong những cơ quan tình báo nổi tiếng và bí ẩn nhất thế giới. Với những chiến dịch tình báo táo bạo, sử dụng công nghệ tiên tiến và mạng lưới điệp viên dày đặc, Mossad được coi là yếu tố đóng vai trò trung tâm trong việc định hình chính trị và an ninh của Israel cũng như khu vực Trung Đông.

Khi chỉ thị thành lập Mossad, thủ tướng Israel David Ben-Gurion đặt mục tiêu đây là cơ quan hàng đầu để bảo vệ an ninh quốc gia Israel thông qua các hoạt động tình báo và đặc nhiệm ở nước ngoài.

Khác với các cơ quan tình báo nội địa như Shin Bet, Mossad tập trung vào hoạt động bên ngoài lãnh thổ, từ thu thập thông tin, chống khủng bố, đến thực hiện các chiến dịch phá hoại và ám sát nhằm vào các mối đe dọa đối với Israel.

Với phương châm hoạt động "Bằng sự bí mật, chúng ta bảo vệ quốc gia", các hoạt động của cơ quan này hầu như được giữ kín tối đa.

Cựu đặc vụ Mossad trong cuộc phỏng vấn phát sóng tháng 12/2024. Ảnh: CBS

"Mọi thứ Mossad làm đều diễn ra trong bí mật. Vào thời của tôi, không ai biết đến Mossad, thậm chí gia đình của các điệp viên cũng không được tiết lộ về công việc của họ"Yossi Alpher, một cựu điệp viên Mossad từng tham gia các chiến dịch nổi tiếng vào những năm 1970, cho biết.

Tuy nhiên, Mossad gần đây đã trở nên cởi mở hơn với công chúng, thậm chí sở hữu một trang web chính thức để tuyển dụng nhân sự. Điều đó cũng giúp công chúng có cái nhìn rõ hơn về hoạt động và vai trò của Mossad ở Israel cũng như khu vực Trung Đông.

Theo Aawsat, Mossad đóng vai trò quan trọng trong việc định hình chính sách đối ngoại của Israel, thông qua việc cung cấp thông tin tình báo chiến lược cho lãnh đạo quốc gia. Quan chức cấp cao của Mossad thường tham gia vào các sứ mệnh ngoại giao bí mật, tư vấn cho Thủ tướng và các bộ trưởng về các động thái chính trị trong khu vực.

Mossad được cho là đã đóng vai trò trung gian trong việc xây dựng các mối quan hệ bí mật với một số quốc gia Arab để tiến tới ký Thỏa thuận Abraham năm 2020, giúp bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các nước như UAE, Bahrain.

Ngoài ra, Mossad còn thực hiện các chiến dịch nhằm làm suy yếu đối thủ chính trị của Israel ở Trung Đông. Ví dụ điển hình là chiến dịch táo bạo nhằm đột nhập kho lưu trữ tài liệu hạt nhân của Iran năm 2018.

Trong chiến dịch này, Mossad đã kết hợp giữa thông tin chặn thu được và tin tức do gián điệp trong chính phủ Iran cung cấp để xác nhận một nhà kho có vẻ xập xệ ở Shorabad là nơi cất giấu tài liệu mật của Bộ trưởng Năng lượng Iran Reza Ardakanian và người đứng đầu chương trình hạt nhân Mohsen Fakhrizadeh.

Sau khi trinh sát thực địa, khoảng 20 đặc nhiệm Mossad rạng sáng 31/1/2018 tiếp cận nhà kho, dùng thiết bị gây nhiễu vô hiệu hóa hệ thống báo động, sau đó phá cửa đột nhập vào bên trong. Họ đã thu được hơn 100.000 trang tài liệu từ chiến dịch này để củng cố cáo buộc của Israel rằng Iran đã vi phạm các cam kết hạt nhân.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump khi đó đã viện dẫn những tài liệu này để rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA), thay đổi cục diện chính trị khu vực.

Theo Matthew Savill, Giám đốc Khoa học Quân sự tại Viện An ninh Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI), Mossad không chỉ là cơ quan tình báo mà còn là công cụ chính trị quan trọng của Israel. "Các hoạt động của họ, từ ám sát, đột nhập đến phá hoại, thường nhằm gửi thông điệp mạnh mẽ đến các đối thủ, đồng thời củng cố vị thế của Israel trên trường quốc tế", Savill nói.

Trong lĩnh vực an ninh, Mossad được biết đến với các chiến dịch táo bạo nhằm vô hiệu hóa các mối đe dọa đối với Israel, đặc biệt là từ các nhóm vũ trang được Iran hậu thuẫn như Hezbollah ở Lebanon.

Năm 2024, Mossad đã thực hiện một chiến dịch gây chấn động, khi bí mật cài thuốc nổ vào hàng nghìn máy nhắn tin, bộ đàm của Hezbollah. Đặc vụ Israel sau đó gửi tin nhắn kích hoạt các thiết bị này, khiến 37 người thiệt mạng và 3.000 người bị thương, đồng thời làm tê liệt mạng lưới chỉ huy của lực lượng Hezbollah.

Sau đó, Mossad tiếp tục hỗ trợ IDF hạ sát các lãnh đạo cấp cao của Hezbollah, làm suy yếu đáng kể nhóm vũ trang này.

Bên cạnh đó, Mossad cũng nhiều lần thực hiện các vụ ám sát nhằm vào các đối thủ được coi là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia của Israel. Năm 2020, Mossad đã phối hợp với Mỹ để ám sát tướng Qassem Soleimani, tư lệnh đặc nhiệm Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC).

Tướng Soleimani thiệt mạng trong đòn không kích của Mỹ nhằm vào đoàn xe gần sân bay Baghdad, Iraq ngày 3/1/2020. Ông này khi đó được coi là người quyền lực thứ hai ở Iran, chỉ sau lãnh tụ tối cao Ali Khamenei.

Năm 2022, Mossad bị cáo buộc đứng sau vụ ám sát đại tá Sayyad Khodaei của IRGC tại Tehran. Israel cũng thừa nhận lực lượng này đã tiến hành chiến dịch ám sát Ismail Haniyeh, lãnh đạo chính trị của Hamas, trong vụ nổ tại nhà khách IRGC ở Tehran năm 2024. Những chiến dịch này đều cho thấy khả năng xâm nhập và thực hiện các vụ tấn công chính xác của Mossad ngay cả trên lãnh thổ đối phương.

Giới chuyên gia đánh giá ngoài yếu tố con người, một trong những nguyên nhân giúp Mossad hoạt động hiệu quả là mức độ sử dụng công nghệ tiên tiến vào các hoạt động tình báo.

Mossad nổi tiếng với việc sử dụng các phần mềm gián điệp và hệ thống vệ tinh, trinh sát hiện đại để theo dõi các mục tiêu ở nước ngoài. Những công cụ này đã giúp Mossad duy trì lợi thế trong việc thu thập thông tin tình báo trong một khu vực đầy biến động như Trung Đông.

Ngày 27/112020, Mohsen Fakhrizadeh, nhà khoa học hạt nhân hàng đầu Iran, bị ám sát khi chiếc xe chở ông bị phục kích trên tuyến cao tốc vắng vẻ tại thành phố Absard, phía đông tỉnh Tehran. Giới chức Iran cho hay Fakhrizadeh "bị sát hại bằng súng điều khiển từ xa hoặc tự động" được đặt trên một xe bán tải và "không có tay súng nào tại hiện trường", cáo buộc Mossad là thủ phạm.

Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, Mossad cũng từng hứng chịu một số thất bại, nổi bật nhất là vụ ám sát nhầm Ahmed Bouchikhi, một bồi bàn người Morocco ở Na Uy vào ngày 21/7/1973. Đặc vụ Mossad đã nhầm Bouchikhi với Ali Hassan Salameh, tham mưu trưởng của một tổ chức khủng bố.

Vụ ám sát nhầm khiến toàn bộ nhóm điệp viên bị bắt giữ và kết tội, để lộ toàn bộ mạng lưới gián điệp và cơ sở hạ tầng của Mossad tại châu Âu, cũng như làm danh tiếng của cơ quan này bị tổn hại nghiêm trọng.

Các chuyên gia quốc tế đánh giá cao năng lực của Mossad, nhưng cảnh báo về hệ quả của các chiến dịch "khuấy đảo Trung Đông" mà cơ quan này thực hiện, trong đó có nguy cơ làm leo thang xung đột khu vực.

Các chiến dịch ám sát và phá hoại của Mossad, đặc biệt tại Iran, đã bị cáo buộc vi phạm luật pháp quốc tế. Iran đã gọi các cuộc tấn công của Israel là "tội ác" và tuyên bố sẽ trả đũa mạnh mẽ.

Giám đốc Mossad David Barnea (trái) và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ở Tel Aviv tháng 10/2023. Ảnh: Văn phòng Thủ tướng Israel

Trong bối cảnh căng thẳng khu vực tiếp tục leo thang, vai trò của Mossad trong việc bảo vệ an ninh Israel và ảnh hưởng đến chính trị Trung Đông sẽ càng trở nên quan trọng. Chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" đã chứng minh rằng Mossad có khả năng thực hiện các cuộc tấn công quy mô lớn với độ chính xác cao, nhưng nó cũng làm gia tăng nguy cơ trả đũa từ Iran và các đồng minh.

Thủ tướng Israel đã tuyên bố rằng các cuộc tấn công sẽ tiếp tục "cho đến khi mối đe dọa hạt nhân của Iran bị loại bỏ", cho thấy Mossad sẽ tiếp tục đóng vai trò chủ chốt trong chiến lược của Israel.

Phong Lâm (Theo Guardian, Washington Post, Times of Israel)