Văn phòng Kiểm soát Chính phủ Mỹ (GAO) hồi giữa tuần công bố báo cáo mang tên "Đánh giá Thường niên về Hệ thống vũ khí", cho biết tổ hợp trinh sát và theo dõi hồng ngoại ASG-34A(V)1 đã gặp hàng loạt vấn đề khi thử nghiệm thực tế.

ASG-34A(V)1, còn gọi là IRST21, được phát triển cho tiêm kích đa năng F/A-18E/F Super Hornet với chi phí 16,6 triệu USD mỗi tổ hợp. Ngoài ra, hệ thống còn tương thích với các dòng chiến đấu cơ F-15 và F-16.

Theo GAO, chương trình phát triển ASG-34A(V)1 đáp ứng tiến độ vào tháng 11/2024, trong đó có hoàn tất bàn giao số lượng nhỏ nguyên mẫu. Theo kế hoạch ban đầu, IRST21 sẽ được sản xuất loạt từ tháng 1, nhưng đã bị trì hoãn do chậm trễ trong quá trình thử nghiệm.

"Các quan chức phụ trách chương trình giải thích rằng kế hoạch bị chậm hai tháng do lỗi phần mềm khiến cảm biến phát cảnh báo sai về tình trạng quá nhiệt", tài liệu của GAO có đoạn.

Hình mô phỏng cảm biến ASG-34A(V)1/ lắp trong khoang giống thùng dầu phụ. Đồ họa: Lockheed Martin

Cơ quan Thử nghiệm và Đánh giá (DOT&E) thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết ASG-34A(V)1 đã chứng minh năng lực, nhưng cũng cho thấy tần suất hỏng hóc rất lớn. Điều này khiến các quan chức DOT&E đánh giá ASG-34A(V)1 "cực kỳ không đáng tin cậy", cảnh báo rằng quyết định biên chế chúng sẽ gây ra rủi ro cho phi đội tiêm kích hải quân Mỹ.

"Dù chương trình đã cải thiện độ tin cậy nhờ các bản cập nhật phần mềm, trung bình hệ thống vẫn gặp sự cố với tần suất 14 giờ một lần, so với yêu cầu là 40 giờ", GAO cho biết.

Dự án ASG-34A(V)1 đã gặp hàng loạt sự cố từ khi được xuất hiện lần đầu trên dòng Super Hornet hồi cuối năm 2019.

GAO hồi năm 2023 cho biết "20-30% linh kiện của ASG-34A(V)1 không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về hiệu suất do các thách thức liên quan đến vi điện tử". Vấn đề nhân sự tại một nhà thầu phụ trách phát triển phần mềm cũng khiến toàn bộ chương trình bị chậm trễ.

Cảm biến với cấu hình tối ưu hồng ngoại (IROC), thiết bị dành cho thử nghiệm có tính năng tương đương bản ASG-34A(V)1 hoàn chỉnh, từng được đánh giá năng lực vào tháng 4-9/2024. DOT&E sau đó nhận định nguyên mẫu thường xuyên gặp lỗi và có độ tin cậy thấp.

"Trong suốt thời gian đánh giá, IROC liên tục gặp trục trặc phần cứng và phần mềm, buộc phi công khởi động lại thiết bị nhiều lần. Việc khắc phục sự cố và sửa chữa vượt quá năng lực các đội kỹ thuật của hải quân Mỹ, khiến họ phải nhờ hãng chế tạo Lockheed Martin hỗ trợ", báo cáo của DOT&E có đoạn.

Tiêm kích F/A-18F Mỹ lắp cảm biến ASG-34A(V)1 dưới bụng khi thử nghiệm tại Trung Đông. Ảnh: US Navy

Tổ hợp trinh sát và theo dõi hồng ngoại (IRST) chuyên phát hiện và bám bắt nguồn nhiệt từ động cơ máy bay đối phương. Hệ thống vận hành theo nguyên lý thụ động, không phát tín hiệu đánh động mục tiêu như radar. IRST được ví như "mắt thần" vì có khả năng phát hiện máy bay tàng hình, cũng như nhận diện mục tiêu nhỏ như máy bay không người lái (UAV) và tên lửa hành trình.

Nhược điểm của IRST là dễ bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường và tầm hoạt động ngắn hơn so với radar. Bù lại, khi ở trong tầm hoạt động hiệu quả, nó có thể đạt độ phân giải góc cao hơn so với radar hỏa lực.

Các tiêm kích thế hệ 4 và 5 của Nga đều trang bị cụm IRST kèm bộ đo xa laser gắn trên mũi, một số chiến đấu cơ hiện đại của châu Âu như Rafale và Typhoon cũng ứng dụng thiết kế tương tự.

Trong khi đó, Mỹ chỉ có tiêm kích tàng hình F-35 sử dụng Tổ hợp trinh sát dẫn bắn quang - điện tử (EOTS) gắn dưới mũi với tính năng tương tự IRST. Chiến đấu cơ F-15, F-16 và F/A-18E/F đều phải sử dụng các tổ hợp chỉ thị mục tiêu gắn dưới giá treo vũ khí.

Nguyễn Tiến (Theo War Zone, AFP, AP)