Sau nhiều lần lảng tránh vấn đề, Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 28/7 thừa nhận Gaza đang đối mặt nạn đói. "Đó là nạn đói thực sự, tôi đã nhìn thấy và bạn không giả mạo nó được. Chúng ta phải cho lũ trẻ ăn", ông nói với các phóng viên ở Scotland trong phiên hỏi đáp kéo dài 75 phút cùng Thủ tướng Anh Keir Starmer.

Khi Tổng thống Trump đặt chân tới Scotland trong chuyến đi kéo dài 5 ngày, mối bận tâm chính của ông về Gaza dường như là việc ông chưa nhận được đủ lời cảm ơn vì Mỹ đã cung cấp viện trợ và các quốc gia khác nên làm nhiều hơn để giúp đỡ những trẻ em đang trong tình cảnh đói ăn tại dải đất.

Tổng thống Mỹ Donald Trump giao lưu với truyền thông khi gặp Thủ tướng Anh Keir Starmer tại câu lạc bộ golf Trump Turnberry ở Turnberry, Scotland, ngày 28/7. Ảnh: AP

"Không ai nói 'cảm ơn rất nhiều'", ông Trump phàn nàn hôm 27/7. "Sẽ thật tốt nếu có ít nhất một lời cảm ơn".

Bước thay đổi của Tổng thống Mỹ diễn ra trong bối cảnh hàng loạt lãnh đạo thế giới cũng như các tổ chức nhân đạo cảnh báo hơn 20 tháng xung đột cùng việc Israel hạn chế viện trợ vào khu vực đã khiến Gaza đối mặt khủng hoảng về an ninh lương thực.

"Chúng tôi đang cấp tiền và nhiều thứ khác", ông nói, đồng thời cho biết sẽ yêu cầu Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đảm bảo viện trợ đến được tay những người cần. "Tôi muốn chắc chắn rằng họ nhận được lương thực, từng chút một".

Các cuộc khủng hoảng toàn cầu, đặc biệt là những sự việc xảy ra ở xa Mỹ, thường là phép thử liệu các tổng thống Mỹ có thể hiện vai trò lãnh đạo của mình trên trường quốc tế hay không.

Thất bại trong việc xử lý các khủng hoảng như vậy thường dẫn tới những nỗi hối tiếc sâu sắc. Trong chuyến thăm Rwanda năm 1998, tổng thống Bill Clinton thừa nhận rằng Mỹ và phần còn lại của thế giới đã không nỗ lực hết sức để ngăn chặn nạn diệt chủng tại đây. Khi rời nhiệm sở, tổng thống Barack Obama đã trăn trở rằng tại sao chính quyền của ông đã không chuẩn bị tốt hơn cho những hỗn loạn xã hội bao trùm Libya sau khi lãnh đạo Muammar Gaddafi bị lật đổ.

Theo giới quan sát, đối với Tổng thống Trump, người luôn tự hào về cách xử lý các thỏa thuận trên trường quốc tế, nạn đói đang hoành hành ở Gaza là một phép thử nhằm kiểm chứng liệu chính sách đối ngoại "Nước Mỹ trên hết" có thể đối phó với một trong những thảm họa nhân đạo lớn nhất thế kỷ 21 hay không.

Liên Hợp Quốc, các chuyên gia và bác sĩ nhiều tháng qua đã cảnh báo về nguy cơ xảy ra nạn đói ở Gaza, kể từ khi Israel phong tỏa nguồn cung viện trợ vào dải đất với lý do ngăn chặn Hamas tiếp cận chúng.

Đến nay, nạn đói đã lan rộng khắp Gaza. Theo số liệu do cơ quan y tế Gaza công bố hôm 26/7, ít nhất 56 người đã chết vì đói trong tháng qua, chiếm gần 50% tổng số ca tử vong vì đói kể từ khi giao tranh bùng phát cách đây gần hai năm.

Dù vậy, Tổng thống Trump dường như vẫn ngần ngại sử dụng quyền lực của Mỹ giúp đảm bảo lương thực, thuốc men và nhiên liệu đến được với khoảng hai triệu người Gaza đang sống giữa đói khổ cùng cực.

Ba tuần trước, khi Tổng thống gặp Thủ tướng Netanyahu tại Nhà Trắng, ông đã không đi sâu vào thảo luận về cái mà các tổ chức nhân đạo quốc tế mô tả là "cuộc khủng hoảng lương thực toàn diện ở Gaza". Hai lãnh đạo chỉ ca ngợi lẫn nhau và đổ lỗi cho Hamas vì từ chối đồng ý ngừng bắn.

Khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuần trước tuyên bố những mối lo về nạn đói cận kề ở Gaza đã khiến ông đi đến quyết định công nhận nhà nước Palestine, Tổng thống Trump không bày tỏ mối lo ngại tương tự.

Thay vào đó, ông chỉ quan tâm tới vấn đề công nhận nhà nước Palestine. "Những gì ông Macron nói không quan trọng", Tổng thống Trump cho hay. "Tuyên bố đó không có trọng lượng".

Và khi đến Scotland ngày 25/7, ông Trump đã lảng tránh nhiều câu hỏi về nạn đói ở Gaza bằng cách khẳng định rằng Mỹ và Israel đã cung cấp lương thực cho người dân ở đó, nhưng bị Hamas ngăn chặn.

Gặp Chủ tịch EC von der Leyen hôm 27/7, Tổng thống tuyên bố rằng tình cảnh ngặt nghèo ở Gaza "không phải vấn đề của Mỹ mà là vấn đề quốc tế".

Chỉ vài ngày trước, chính quyền Trump cho biết đã phê duyệt 30 triệu USD tài trợ cho một hệ thống phân phối viện trợ mới thiết lập ở Gaza do Israel hậu thuẫn và được điều hành bởi các nhà thầu Mỹ. Nhiều vụ nổ súng, bạo lực đã xảy ra tại các điểm phân phối lương thực như vậy, cướp đi mạng sống của hàng chục người, làm dấy lên nhiều lo ngại trong cộng đồng quốc tế.

Một người mẹ ở Gaza bế con trai 18 tháng tuổi đang ốm yếu và có dấu hiệu suy dinh dưỡng tại trại tị nạn Al-Shati, phía tây Gaza City, hôm 24/7. Ảnh: AFP

Nhưng khi gặp ông Trump ở Scotland, Thủ tướng Anh Starmer đã tận dụng cơ hội để đề cập đến "nỗi kinh hoàng" khi chứng kiến cảnh thống khổ của người dân Gaza. Ông Starmer cho biết đã thảo luận về "khủng hoảng nhân đạo", trong đó có cả những hình ảnh về nạn đói ở Gaza, với Tổng thống Mỹ.

Điều này dường như đã khiến Tổng thống Trump lay chuyển. Ông rời cuộc họp với lời chỉ trích rằng nỗ lực phân phối viện trợ hiện tại mà chính quyền Mỹ ủng hộ là không hiệu quả. Tổng thống cho biết muốn tạo ra thêm nhiều điểm phân phát lương thực dễ tiếp cận hơn cho người dân Gaza.

"Chúng tôi sẽ thiết lập các trung tâm lương thực, nơi mọi người có thể tới mà không có bất kỳ hàng rào nào", ông nói, thêm rằng Anh sẽ hỗ trợ Mỹ trong nỗ lực này. Tổng thống Mỹ mô tả tình cảnh của người dân Gaza hiện nay là "họ nhìn thấy thức ăn ở đó, nhưng không ai đến được vì hàng rào được dựng lên".

Một bước chuyển đáng chú ý khác là việc Tổng thống Trump hôm 28/7 còn bày tỏ không đồng tình với giới chức Israel vì phủ nhận nạn đói Gaza. Ông cho biết bản thân "đặc biệt" không đồng tình với tuyên bố gần đây của Thủ tướng Netanyahu rằng không có nạn đói ở Gaza.

Giới chuyên gia nhận định thay đổi của Tổng thống Mỹ phần nào bắt nguồn từ chính nền tảng MAGA ủng hộ ông. Những người này ngày càng chỉ trích gay gắt Israel khi cuộc xung đột ở Gaza sắp bước sang năm thứ hai.

Động lực ủng hộ của MAGA đối với người dân Gaza càng trở nên rõ ràng hơn hồi cuối tuần qua với một số tiếng nói từ phe cánh hữu, bổ sung thêm sức nặng cho những lời kêu gọi viện trợ lâu nay ở phe cánh tả.

"Tôi có thể khẳng định chắc chắn rằng những gì xảy ra với những người vô tội ở Israel ngày 7/10 năm ngoái thực sự kinh hoàng. Cũng như tôi có thể khẳng định chắc chắn rằng những gì đang xảy ra với những người vô tội và trẻ em ở Gaza là khủng khiếp. Cuộc xung đột và khủng hoảng nhân đạo này phải chấm dứt!", nghị sĩ Cộng hòa Marjorie Taylor Greene, đồng minh thân cận của Tổng thống Trump, viết trên X hôm 27/7.

Người dẫn chương trình podcast nổi tiếng Theo Von, từng ủng hộ chiến dịch tranh cử của ông Trump vào năm 2024, đã khẩn thiết kêu gọi Tổng thống cùng các lãnh đạo lưỡng đảng "đưa viện trợ vào Gaza ngay lập tức".

"Trẻ em đang chết đói!!", Von viết trên X. "Đây không phải vấn đề chính trị. Đây là vấn đề về nhân đạo".

Basim El-Arra, giám đốc điều hành nhóm dân quyền và vận động Hồi giáo CAIR Action, nhận định những hình ảnh trẻ em suy dinh dưỡng, sống thoi thóp với thân hình da bọc xương ở Gaza gần đây đã gây ra làn sóng phẫn nộ quốc tế và điều này cũng phần nào gây áp lực lên Tổng thống Trump.

"Một số người nghĩ rằng Tổng thống sẽ ngăn chặn cuộc khủng hoảng như đã hứa trong chiến dịch tranh cử, nhưng tình hình thực tế không có gì thay đổi", El-Arra nói. "Chúng tôi vẫn tin ông Trump là người duy nhất thực sự có thể ngăn chặn thảm kịch. Chỉ cần một cuộc điện thoại cho Thủ tướng Netanyahu nói: 'Đủ rồi. Dừng lại. Ngừng bắn. Hãy để hàng viện trợ đi vào Gaza'".

Vũ Hoàng (Theo AP, AFP, NBC News)