Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tuyên bố đã áp dụng chiến thuật và năng lực mới trong cuộc tập kích tên lửa đạn đạo nhằm vào Israel rạng sáng 16/6, gây ra nhiều thiệt hại hơn so với những đợt trước. "Chúng tôi đã làm rối loạn các hệ thống chỉ huy của Israel, khiến mạng lưới phòng không của họ tự nhắm bắn và đánh chặn lẫn nhau", IRGC cho hay.

Video được người dân Israel quay lại sau đó cho thấy ít nhất 3 vụ tên lửa phòng không Israel gặp sự cố, lao xuống đất ngay sau khi rời bệ phóng. Sự việc đầu tiên dường như xảy ra với tổ hợp phòng không tầm xa Arrow-3 hiện đại nhất của Israel, được bố trí ở căn cứ chiến lược Nevatim.

Hai vụ còn lại xảy ra ở thành phố Tel Aviv, gồm một tổ hợp Iron Dome (Vòm Sắt) và một hệ thống phòng không dùng tên lửa hai tầng đẩy, có thể là Arrow-2/3 hoặc David's Sling.

Thomas Keith, nhà phân tích dữ liệu tình báo nguồn mở trên X, cho rằng các tên lửa Israel đã gặp trục trặc kỹ thuật đơn thuần, không phải do đối phương can thiệp. Dù vậy, ông cũng lưu ý rằng các tổ hợp phòng không thường gồm nhiều thành phần, có thể chịu tác động từ bên ngoài.

"Nếu bị giả mạo tín hiệu GPS hoặc can thiệp vào hệ thống dẫn đường, tên lửa đánh chặn có nguy cơ chệch hướng bay", nhà phân tích này cho hay.

Yuri Knutov, chuyên gia quân sự và là giám đốc Bảo tàng Phòng không Nga, nêu giả thuyết IRGC tìm ra cách gây nhiễu đường truyền dữ liệu và hiệu chỉnh đường bay trong giai đoạn đầu, khi tên lửa bay bằng cơ chế dẫn đường quán tính. "Kết quả là tên tín hiệu điều khiển bị sai lệch, khiến quả đạn không bay tới mục tiêu mà lao thẳng xuống đất", ông nói.

Các hệ thống phòng không Israel sử dụng nhiều cơ chế dẫn đường khác nhau để khóa mục tiêu và đánh chặn. Tuy nhiên, phần lớn tên lửa phòng không vẫn được dẫn đường bằng radar điều khiển hỏa lực sau khi rời bệ phóng. Trong giai đoạn này, radar hỏa lực sẽ bám bắt cả mục tiêu và đạn đánh chặn, đồng thời gửi lệnh điều khiển vô tuyến theo thời gian thực để tên lửa bay đúng quỹ đạo.

Phương thức này đặc biệt hiệu quả nếu kíp điều khiển muốn tên lửa bám theo quỹ đạo tối ưu, nhằm tăng tối đa tầm bắn và tỷ lệ đánh trúng mục tiêu, nhất là với những hệ thống tầm trung và xa.

Trong pha giữa, đài hỏa lực liên tục gửi lệnh cập nhật điểm đánh chặn dự kiến. Hệ thống dẫn đường quán tính của tên lửa sẽ kết hợp với thông tin này để điều khiển quả đạn đến vị trí mục tiêu.

"Về lý thuyết, có thể gây nhiễu hoặc làm giả tín hiệu dẫn đường gửi đến tên lửa, khiến nó bay chệch hướng. Các biện pháp tác chiến điện tử có khả năng làm gián đoạn đường truyền tín hiệu, khiến tên lửa bay chệch mục tiêu. Những hệ thống tiên tiến còn đủ sức chèn lệnh giả và chuyển hướng tên lửa", Vijainder Thakur, nhà phân tích quân sự và cựu sĩ quan không quân Ấn Độ, nhận xét.

Xe phát sóng thuộc tổ hợp tác chiến điện tử Cobra V8 của Iran trong bức ảnh công bố tháng 9/2023. Ảnh: IRNA

Phương pháp này được thực hiện bằng khí tài trên không lẫn mặt đất, từng nhiều lần được áp dụng thành công trong quá khứ.

Quân đội Mỹ đã sử dụng máy bay tác chiến điện tử EA-6B Prowler để làm suy yếu lưới phòng không của Iraq trong Chiến tranh Vùng Vịnh. Những hệ thống như Krasukha-4 của Nga cũng vô hiệu hóa một số vũ khí tối tân do Mỹ chuyển giao cho Ukraine.

Iran cũng đã chứng minh được năng lực tác chiến điện tử và tạo giả tín hiệu GPS, khi tịch thu một máy bay không người lái (UAV) tàng hình RQ-170 Sentinel của Mỹ hồi năm 2011.

Các chuyên gia tác chiến điện tử Iran đã gây nhiễu tín hiệu điều khiển của máy bay Sentinel, khiến nó chuyển sang chế độ tự động lái bằng định vị vệ tinh. Họ sau đó tạo giả tín hiệu GPS, khiến phi cơ tưởng mình đang quay về căn cứ ở Afghanistan và hạ cánh xuống lãnh thổ Iran.

Tình trạng gần như nguyên vẹn của chiếc RQ-170 càng củng cố tuyên bố của Tehran rằng nó đã tự đáp xuống đất, thay vì bị rơi hoặc bắn hạ.

Đô đốc Amir Rastegari, giám đốc điều hành Tập đoàn Công nghiệp Điện tử Iran (IEI), cho biết hệ thống Cobra V8 từng gây nhiễu máy bay tuần thám P-8A Poseidon của hải quân Mỹ khi nó áp sát Iran hồi năm 2023.

Dù vậy, gây nhiễu hay tạo giả tín hiệu không phải điều dễ dàng, do tên lửa phòng không thường dùng đường truyền mã hóa và các biện pháp xác thực nhằm ngăn nguy cơ can thiệp từ bên ngoài. Nhiều hệ thống hiện đại cũng áp dụng kỹ thuật nhảy tần và trải phổ, kèm theo bộ lọc điện tử và thuật toán chống gây nhiễu.

"Giả mạo tín hiệu đòi hỏi trình độ kỹ thuật cực kỳ tinh vi. Phương pháp này còn phải được thực hiện trong thời gian thực, khi tên lửa đánh chặn đang bay với tốc độ siêu thanh và chỉ có thời gian rất ngắn để can thiệp", Thakur cho biết.

UAV RQ-170 của Mỹ bị Iran tịch thu năm 2011. Ảnh; Research Gate

Ở pha cuối, tên lửa có thể kích hoạt các loại đầu dò với độ chính xác cao để khóa mục tiêu, hoặc tiếp tục lao đến theo chỉ thị của radar hỏa lực. "Khi đầu dò độc lập của tên lửa đã khóa mục tiêu, lệnh điều khiển bên ngoài sẽ không còn tác dụng, khiến nỗ lực gây nhiễu hoặc giả tín hiệu trở nên vô nghĩa", cựu sĩ quan Ấn Độ cho hay.

Iran dường như cũng chưa sở hữu máy bay tác chiến điện tử hoặc khí tài đường không có khả năng gây nhiễu đối phương, trong khi những tổ hợp mặt đất như Cobra V8 lại không thể tác động đến các khẩu đội phòng không Israel ở cách xa hơn 1.000 km.

"Dù vậy, không thể loại trừ khả năng tên lửa đạn đạo Iran đã được tích hợp năng lực tác chiến điện tử, hoặc đặc vụ nước này đang bí mật hoạt động trong lãnh thổ Israel", Thakur nêu quan điểm, đồng thời đề cập hệ thống mồi bẫy đa chức năng được tích hợp trên tên lửa đạn đạo chiến thuật Iskander-M của Nga.

Phạm Giang (Theo Eurasian Times, Sepah News, Reuters)