Sau khi xung đột biên giới giữa Campuchia và Thái Lan nổ ra ngày 24/7, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, với tư cách Chủ tịch ASEAN, đã gọi điện cho lãnh đạo cả hai nước, kêu gọi hai bên lập tức ngừng bắn để tránh các hành động thù địch, tạo không gian cho đối thoại hòa bình và giải pháp ngoại giao.

Tuy nhiên, giao tranh giữa hai nước sau đó vẫn tiếp diễn với mức độ khốc liệt hơn. Trung Quốc sau đó cũng phát thông điệp tới Thái Lan để thúc đẩy giải pháp hòa bình, nhưng Bangkok không phản hồi tích cực với các đề xuất trung gian hòa giải, một quan chức Thái Lan giấu tên ngày 31/7 nói với Reuters.

Các quan chức Thái Lan khi đó nói rằng họ chỉ muốn đàm phán song phương với Campuchia, không muốn bất cứ bên thứ ba nào làm trung gian để giải quyết xung đột. "Chúng tôi không nghĩ rằng mình cần bất cứ vai trò trung gian hòa giải nào", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Thái Lan Nikorndej Balankura tuyên bố hôm 25/7.

Đến ngày 26/7, chỉ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi điện cho quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai, Bangkok mới đổi ý.

Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng, ngày 22/7. Ảnh: AFP

"Chúng tôi đã nói với ông Trump rằng chúng tôi muốn đàm phán song phương trước khi tuyên bố ngừng bắn", nguồn tin từ chính phủ Thái Lan nói.

Một ngày sau, ông Trump thông báo trên mạng xã hội rằng Campuchia và Thái Lan đã đồng ý gặp nhau để thảo luận về lệnh ngừng bắn, thêm rằng Washington sẽ không thúc đẩy đàm phán thuế quan nếu hai bên không chấm dứt xung đột.

Bộ Ngoại giao Thái Lan và Campuchia sau đó bắt đầu trao đổi. Bangkok đề xuất lãnh đạo chính phủ hai nước gặp nhau tại một địa điểm trung lập và chọn Malaysia vì "muốn coi đây là vấn đề khu vực".

"Mỹ đã thực sự thúc đẩy cuộc gặp. Chúng tôi muốn giải pháp hòa bình cho xung đột, nên chúng tôi phải thể hiện thiện chí và chấp nhận đề xuất đó", một nguồn tin khác của Thái Lan nói.

Lim Menghour, quan chức chính sách đối ngoại của chính phủ Campuchia, cho biết Phnom Penh đã chấp nhận đề nghị làm trung gian hòa giải từ Kuala Lumpur ngay từ đầu, nhưng Bangkok đã không xúc tiến cho đến khi ông Trump can thiệp.

Ông Menghour cũng xác nhận trong quá trình này, chính phủ Campuchia duy trì kênh liên lạc với Trung Quốc, bên cũng muốn tham gia vào các cuộc đàm phán. "Chúng tôi thường xuyên liên lạc với nhau", ông nói.

Phát ngôn viên chính phủ Thái Lan chưa trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Sau khi đạt thỏa thuận ngừng bắn, Thái Lan và Campuchia đã ca ngợi vai trò của ông Trump. Tổng thống Mỹ trước đó đe dọa áp thuế 36% đối với hàng hóa xuất khẩu của hai nước đến Mỹ, thị trường lớn nhất của họ.

Thủ tướng Campuchia Hun Manet (trái), Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim (giữa) và quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai (phải) tại họp báo chiều 28/7. Ảnh: AFP

Các nguồn tin từ Thái Lan không cho biết liệu các cuộc đàm phán thuế quan có bị ảnh hưởng sau xung đột biên giới hay không. Ông Menghour nói ông Trump thể hiện thái độ tích cực về thuế quan sau kết quả đàm phán, song không nêu chi tiết.

Tổng thống Mỹ đã thông báo nối lại đàm phán thuế quan với hai nước sau thỏa thuận ngừng bắn. Theo sắc lệnh được ông Trump ký ngày 31/7, Campuchia chịu mức thuế đối ứng 19%, thay vì mức 49% như trước đây. Mức thuế với Thái Lan cũng được giảm từ 36% xuống còn 19%.

Đức Trung (Theo Reuters, Washington Post, Khmer Times)