"Lệnh ngừng bắn đã có hiệu lực. Các bên vui lòng không vi phạm!", Tổng thống Mỹ Donald Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social ngày 24/6, nhắc đến thỏa thuận chấm dứt 12 ngày xung đột giữa Iran và Israel. Ông viết hoa toàn bộ chữ cái để nhấn mạnh nội dung thông điệp.

Không lâu sau, Israel triển khai phi cơ với ý định không kích trả đũa Iran, sau khi Tel Aviv cáo buộc Tehran vi phạm lệnh ngừng bắn. Ông chủ Nhà Trắng lập tức lên tiếng. "Israel. Không được thả bom. Đưa phi công của các ông trở về, ngay lập tức!", ông Trump viết.

Đây là hai trong số loạt bài đăng của Tổng thống Trump trên Truth Social kể từ khi xung đột Israel - Iran bùng phát ngày 13/6. Ông chủ Nhà Trắng liên tục bình luận trên nền tảng này, đôi khi cứng rắn, lúc lại hòa giải nhằm tìm giải pháp chấm dứt giao tranh.

"Nếu tách riêng, chúng như nhạc cụ độc tấu. Nhưng khi kết hợp lại, chúng tạo nên một bản hòa tấu hoàn chỉnh", Đại sứ Israel tại Mỹ Yechiel Leiter trả lời báo giới tại Washington ngày 24/6.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại The Hague, Hà Lan ngày 25/6. Ảnh: AFP

Ông chủ Nhà Trắng bắt đầu nỗ lực ngoại giao trên mạng xã hội ngay sau khi Tel Aviv mở chiến dịch không kích phủ đầu vào loạt cơ sở hạt nhân của Tehran. Mỹ lúc đó đang theo đuổi đàm phán với Iran, nhưng không có tiến triển.

"Hai tháng trước, tôi cho Iran thời hạn 60 ngày để 'đạt một thỏa thuận'. Họ lẽ ra nên làm vậy. Hôm nay là ngày thứ 61. Tôi đã bảo họ điều cần làm, nhưng họ không thực hiện. Lúc này, họ đang có cơ hội thứ hai!", ông Trump viết, thể hiện sự thay đổi lập trường trong vấn đề.

Tổng thống Trump khẳng định Mỹ không tham gia chiến dịch của Israel, đồng thời cảnh báo nếu Washington ra tay, Tehran sẽ hứng chịu đòn giáng chưa từng thấy. "Nhưng chúng ta có thể dễ dàng đạt một thỏa thuận giữa Iran và Israel, và chấm dứt cuộc xung đột đẫm máu này!!!", ông Trump tiếp tục.

Tổng thống Trump cũng dùng Truth Social để bác bỏ những đồn đoán, sau khi ông rút ngắn lịch trình tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Canada để về Washingon thảo luận tình hình Trung Đông. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói người đồng cấp Mỹ muốn xúc tiến lệnh ngừng bắn giữa Israel và Iran

"Sai rồi. Ông ấy chẳng biết vì sao tôi đang trên đường về Washington. Chắc chắn là không liên quan gì đến ngừng bắn. Điều tôi đang làm còn to lớn hơn thế. Hãy chờ xem", ông Trump viết ngày 17/6. Tổng thống Mỹ sau đó tuyên bố đã kiểm soát hoàn toàn không phận Iran, biết rõ vị trí lãnh tụ tối cao Ali Khamenei ẩn náu nhưng Mỹ "chưa muốn ra tay". Ông cảnh báo mình đang cạn dần kiên nhẫn.

Với nhiều người, kể cả các quan chức ở Mỹ, các bài đăng trên mạng xã hội của Tổng thống Trump là cách thức chính để họ biết chuyện gì đang xảy ra, trong đó có việc nước này can thiệp xung đột Israel - Iran rạng sáng 22/6. Động thái gây bất ngờ vì chỉ hơn một ngày trước, ông tự ra thời hạn hai tuần rồi mới quyết định.

"Chúng tôi vừa hoàn thành cuộc tấn công rất thành công vào ba cơ sở hạt nhân ở Iran. Các phi cơ đã rời khỏi không phận Iran", ông Trump viết. Ông thêm rằng Mỹ sẽ giáng đòn mạnh hơn nữa nếu Iran có hành động trả đũa, nhưng cũng cho rằng giờ là lúc để hướng đến hòa bình.

"Bất cứ bình luận nào từ Tổng thống về an ninh quốc gia Mỹ đều được hiểu là chính sách chính thức và có tác động đến thế giới", Andriene Watson, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời ông Joe Biden, nói với NBC News. "Ngôn từ trên mạng xã hội nên được cân nhắc cẩn trọng, nếu không, Tổng thống sẽ gây hiểu nhầm không đáng có".

Các đồng minh, cố vấn của ông Trump ủng hộ cách Tổng thống truyền thông điệp qua mạng xã hội. Họ cho rằng phong cách bộc trực, bỏ qua khuôn phép giúp thông điệp rõ ràng và dễ hiểu hơn với các bên liên quan. Điều này giúp tạo thêm sức ép, thúc đẩy Israel lẫn Iran thực hiện điều Mỹ mong muốn.

"Giảm được tính mơ hồ trong vấn đề an ninh quốc gia hay chính sách đối ngoại là điều tốt", một quan chức chính quyền ông Trump nói. "Các kênh ngoại giao kiểu cũ vẫn được dùng để truyền đạt thông tin. Nhưng khi thích hợp, việc Tổng tư lệnh trực tiếp nêu rõ mục tiêu và quan điểm một cách mạnh mẽ là điều nên làm".

Tối 23/6 (rạng sáng 24/6 giờ Hà Nội), Tổng thống Trump cho thấy ông đã đạt mục tiêu chấm dứt chiến sự ở Trung Đông, tuyên bố trên Truth Social rằng Israel và Iran nhất trí về một lệnh ngừng bắn. Các bên sẽ lần lượt thực hiện và chấm dứt hoàn toàn giao tranh trong một ngày sau đó.

Chính phủ Israel và Iran không lập tức xác nhận hay bác bỏ, nhưng hai bên sau đó đều ngừng bắn như thông báo của Tổng thống Mỹ. Tel Aviv và Tehran sau đó cáo buộc lẫn nhau vi phạm, nhưng nhìn chung lệnh ngừng bắn vẫn được duy trì, khi ông Trump tiếp tục dùng mạng xã hội để đăng bài kêu gọi các bên kiềm chế.

Tổng thống Donald Trump thông báo lệnh ngừng bắn Israel - Iran có hiệu lực. Ảnh: TruthSocial/realDonaldTrump

Kenneth Weinstein, nhà nghiên cứu tại viện chính sách bảo thủ Viện Hudson, nhận định chiến lược mạng xã hội của ông Trump thể hiện nhu cầu "loại bỏ khâu trung gian".

"Tổng thống Trump không tin bộ máy hành chính sẽ truyền tải đúng thông điệp, trong khi ông ấy có thể tự phát đi một cách thẳng thắn, trực diện và theo thời gian thực", ông Weinstein nói. "Đó chính là điều ông ấy muốn: có thể phản ứng ngay lập tức, thay vì phải họp rồi ai đó lại phải lên máy bay đi truyền tải".

Ông Weinstein cho rằng phương pháp này hiệu quả, vì các nước biết những bài đăng đó phản ánh suy nghĩ thực tế của ông Trump. "Họ đều nhận thông điệp và biết rõ nó từ Tổng thống Mỹ, không cần phải vò đầu bứt tai để đoán ý của ông ấy", theo ông Weinstein.

Nhưng phương pháp này cũng có rủi ro, khi ông Trump thường đề cập các vấn đề ngoại giao phức tạp bằng những tuyên bố tuyệt đối, như Mỹ "phá hủy hoàn toàn" các cơ sở hạt nhân của Iran, hay lệnh ngừng bắn là "vĩnh viễn".

Elliott Abrams, phó cố vấn an ninh quốc gia dưới thời tổng thống George W. Bush, lưu ý những "lớp lọc" bị gạt bỏ trong khâu trung gian thực chất lại "có thể giữ vai trò rất quan trọng".

"Không ai biết hết mọi thứ hay không bao giờ mắc sai lầm", ông Abrams, hiện là nhà nghiên cứu về Trung Đông tại viện chính sách Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nói. "Các tổng thống cũng vậy. Đó là lý do vì sao họ cần có và cần sử dụng một đội ngũ cố vấn giỏi".

Như Tâm (Theo NBC News, Al Jazeera, The Atlantic)