Sai lầm thường gặp khi đo huyết áp tại nhà

Hút thuốc lá, uống cà phê trước khi đo huyết áp, ngồi bắt chéo chân, nói chuyện khi đo, môi trường quá lạnh, băng quấn sai cách... có thể gây sai lệch kết quả.

Nhiều bệnh nhân thắc mắc tại sao chỉ số huyết áp đo tại nhà lại cao, trong khi kết quả ở bệnh viện thì bình thường. Liệu họ có thực sự bị tăng huyết áp, hay do máy đo không chính xác?

Theo BS.CK2 Mai Thanh Tâm, Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Gia An 115, sự sai lệch này thường không phải do máy hỏng, mà bắt nguồn từ những sai sót trong quá trình đo như tư thế, thời điểm và thói quen sinh hoạt.

Việc đo sai có thể dẫn đến hai hậu quả nghiêm trọng như người có huyết áp bình thường bị chẩn đoán nhầm là tăng huyết áp, hoặc nguy hiểm hơn là người bệnh thật sự lại bị bỏ sót, dẫn đến điều trị không phù hợp. Trong khi đó, theo dõi huyết áp tại nhà là một việc làm quan trọng giúp người bệnh tự quản lý sức khỏe và hỗ trợ bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị chính xác, đặc biệt với những người có bệnh nền như tim mạch, đái tháo đường, bệnh thận.

Bác sĩ Tâm nhấn mạnh huyết áp là một chỉ số rất "nhạy cảm", dễ bị tác động bởi tâm trạng hay các yếu tố bên ngoài. Nếu không tuân thủ đúng quy trình, kết quả đo có thể chênh lệch tới 30 mmHg so với thực tế – một sai số đủ lớn để thay đổi hoàn toàn quyết định điều trị của bác sĩ.

Một số sai sót khiến huyết áp cao hơn thực tế

Sai lầm	Giải thích
Nói chuyện khi đo	Kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, làm tim đập nhanh và mạch máu co lại dẫn đến tăng huyết áp tạm thời.
Hút thuốc lá trước khi đo (đặc biệt là điếu thuốc đầu tiên trong ngày)	Nicotine trong khói thuốc kích thích hệ thần kinh giao cảm, gây co mạch, tăng nhịp tim, tăng huyết áp.
Uống cà phê trước khi đo	Chất caffeine khiến tim đập nhanh hơn và mạch máu co lại, dẫn đến tăng huyết áp tạm thời.
Ngồi bắt chéo chân	Các mạch máu bị đè ép, làm tăng kháng lực mạch máu, dẫn đến tăng huyết áp.
Không tựa lưng, thiếu điểm tựa tay	Lưng không được tựa vào ghế khiến cơ bị căng, gồng cứng kích thích tim đập nhanh hơn và huyết áp tăng. Nếu để tay lơ lửng không có điểm tựa, cơ tay phải căng để giữ, làm tăng huyết áp thêm. Tay đặt quá thấp cũng làm chỉ số huyết áp cao hơn.
Băng quấn quá nhỏ hoặc vị trí băng quấn quá thấp về phía khuỷu.	Theo trọng lực: vị trí càng thấp thì kháng lực và huyết áp càng tăng cao. Nếu băng quấn không được quấn chặt hoặc lệch sang một bên, máy phải bơm áp lực cao hơn để ép động mạch, dẫn đến chỉ số huyết áp tăng sai lệch.
Đo khi mắc tiểu	Làm kích thích hệ thần kinh giao cảm làm tăng huyết áp.
Đo sau vận động	Sau khi vận động nhẹ (như đi bộ, làm việc nhà) hoặc nặng (như chạy bộ, leo cầu thang), tim đập nhanh hơn và mạch máu co lại để cung cấp máu cho cơ bắp, làm chỉ số huyết áp tăng.
Môi trường lạnh	Mạch máu co lại và tim đập nhanh hơn để giữ ấm, làm chỉ số huyết áp tăng.
Dùng máy không đạt chuẩn	Làm áp lực ép lên động mạch sai, khiến máy ghi nhận chỉ số huyết áp cao hơn hoặc thấp hơn thực tế.

Những sai sót khiến huyết áp thấp hơn thực tế

Sai lầm	Giải thích
Cánh tay đặt cao hơn tim	Trọng lực làm giảm áp suất máu tại vị trí đo, dẫn đến kết quả thấp hơn.
Băng quấn quá lỏng hoặc bao quấn ở vị trí cao về phía vai	Không đủ ép vào động mạch, dẫn đến việc ghi nhận áp lực không chính xác, gây ra kết quả huyết áp thấp hơn thực tế.
Đo sau bữa ăn	Máu dồn về dạ dày để tiêu hóa, làm giảm áp lực máu ở động mạch ngoại biên. Sau ăn kích hoạt hệ phó giao cảm tăng làm huyết áp thấp đi.

Các sai lầm khi đo huyết áp. Ảnh từ hướng dẫn năm 2024 của ACC (Học viện Tim mạch Mỹ) về bệnh tăng huyết áp

"Sai số dù nhỏ cũng đủ làm thay đổi quyết định điều trị", bác sĩ nói. Nếu huyết áp tăng giả, người bệnh có thể bị kê thêm thuốc không cần thiết.

Ngược lại, huyết áp giảm giả sẽ khiến bác sĩ chủ quan, bỏ sót nguy cơ đột quỵ, thiếu máu cơ tim, suy tim, tổn thương thận. Vì vậy, đo đúng cách tại nhà là một phần quan trọng trong quá trình điều trị.

Cách đo huyết áp chính xác tại nhà

Chuẩn bị trước khi đo: Đo trong phòng yên tĩnh, nghỉ ngơi ít nhất 5 phút. Không đo huyết áp sau khi uống cà phê, hút thuốc hay vận động gắng sức trong 30-60 phút. Nên đi tiểu trước khi đo.

Sử dụng máy đo đạt chuẩn: Nên dùng máy đo tại vị trí cánh tay, băng quấn đúng kích cỡ (băng quấn có bề cao bằng hoặc hơn 2/3 chiều dài cánh tay), kiểm tra pin và hiệu chuẩn định kỳ.

Tư thế đúng: Ngồi trên ghế có tựa lưng, chân đặt trên sàn (không bắt chéo), cánh tay đặt ngang mức tim.

Lần đầu tiên đo huyết áp, cần đo cả hai tay. Nếu huyết áp hai tay chênh lệch hơn 10 mmHg thì cần báo bác sĩ khi khám bệnh và dùng cánh tay có huyết áp cao hơn làm chuẩn cho những lần đo sau.

Thời điểm đo: Nên đo huyết áp 2 lần/ngày (buổi sáng lúc ngủ dậy, trước ăn, trước uống thuốc và buổi tối trước khi ngủ). Mỗi lần đo 2 lần, cách nhau 1-2 phút. Ghi lại kết quả và tính trung bình các lần đo, gửi cho bác sĩ điều trị. Nếu 2 lần đo chênh lệch hơn 5 mmHg thì đo thêm 1-2 lần nữa và lấy số trung bình.

Không đo quá nhiều lần liên tiếp, bởi đo quá 3-4 lần/lượt có thể gây chênh lệch do tâm lý hoặc kích thích vùng cánh tay.