Bắc Kinh bắt đầu hạn chế xe máy xăng trong đường Vành đai 3 (3rd Ring Road) vào năm 1986, đến năm 2000, lệnh cấm được mở rộng sang Vành đai 4. Trong khi đó, ở phía nam, Quảng Châu cấm tất cả xe máy xăng vào năm 2007. Các thành phố khác áp dụng cách tiếp cận gián tiếp hơn, ví dụ ở Thượng Hải, một biển số xe máy xăng có giá lên đến 40.000-50.000 USD, gấp ba lần số tiền tương đương của một chiếc ôtô, theo Shanghai Specials.

Tính đến 2025, khoảng 200 thành phố ở Trung Quốc cấm xe máy xăng toàn bộ hoặc một phần. Việc hạn chế xe máy xăng tại nhiều thành phố nhằm mục đích giảm thiểu tai nạn, cải thiện lưu lượng giao thông và khuyến khích sử dụng các phương tiện giao thông thân thiện với môi trường. Trong hàng thập kỷ qua kể từ khi những quy định về hạn chế xe máy xăng ở các thành phố lớn có hiệu lực, Trung Quốc đã triển khai hàng loạt các chính sách để khuyến khích người dân sử dụng xe máy điện.

Hỗ trợ chi phí sở hữu xe máy điện

Xe máy điện được phân loại là phương tiện không có động cơ. Vì vậy, thủ tục, giấy tờ mua và đăng ký xe cũng đơn giản, nhanh gọn hơn xe xăng. Chi phí mua biển số, bảo hiểm cũng rẻ hơn. Hầu hết xe máy điện cũng được thiết kế để người sử dụng không cần phải thi bằng lái.

Theo số liệu của Daxue Consulting, đến năm 2023, tổng số xe điện hai bánh tại Trung Quốc đạt 420 triệu chiếc, tức là cứ ba người thì có một người sở hữu loại xe này.

Người dân đi xe máy điện tại Nam Ninh, tháng 4/2024. Ảnh: CFP

Ngoài ra, nhiều gói trợ cấp mua xe máy điện đã triển khai trong nhiều năm qua. Đầu 2025, Trung Quốc công bố hỗ trợ người dân chuyển đổi xe máy điện công nghệ pin cũ (dùng pin lithium-ion) sang công nghệ pin axit chì có độ an toàn cao hơn.

Dữ liệu từ Bộ Thương mại Trung Quốc cho thấy tính đến tháng 3/2025, gói hỗ trợ này đã phân phối 1 tỷ nhân dân tệ (khoảng 139,48 triệu USD) tiền trợ cấp cho hơn 1,65 triệu người tiêu dùng tham gia chương trình đổi xe. Kết thúc nửa đầu năm, Trung Quốc chứng kiến sự bùng nổ doanh số xe máy điện, với hơn 8,47 triệu xe mới lăn bánh trên đường.

Phát triển hạ tầng giao thông, đỗ và sạc xe máy điện

Khi khuyến khích người dân sử dụng xe máy điện, Trung Quốc cũng đầu tư mạnh cơ sở hạ tầng dành riêng cho loại phương tiện này. Ví dụ Nam Ninh, nơi được biết đến là "thành phố xanh" của Trung Quốc. Trong nhiều năm qua, Nam Ninh đã triển khai nhiều giải pháp nhằm đảm bảo giao thông, chỗ đỗ và sạc cho hàng triệu xe máy điện.

Thành phố kẻ vạch, lắp lan can và xây dựng làn đường riêng cho xe máy điện, giúp tách biệt với làn ôtô. Để giảm ùn tắc tại các giao lộ lớn, chính quyền bố trí làn chờ và làn rẽ riêng cho xe máy điện, kết hợp tối ưu hóa chu kỳ đèn tín hiệu và lắp thêm đèn LED dẫn hướng. Thành phố xây dựng một số hầm và lối đi riêng cho xe máy điện tại các nút giao thông quan trọng.

Xe máy điện có khu vực chờ đèn riêng (góc vuông vạch ngựa vằn) tại các giao lộ ở thành phố Nam Ninh, Trung Quốc. Ảnh: ITDP China

Các trạm sạc công cộng phù hợp được xây dựng phù hợp với từng loại hình khu dân cư, đặc biệt ở các khu đông dân, bằng cách mở khu vực sạc riêng hoặc lắp đặt trụ sạc bên ngoài khu dân cư. Việc hợp tác giữa doanh nghiệp và ban quản lý tòa nhà là yếu tố then chốt để giải quyết ai sẽ xây dựng và vận hành các cơ sở này.

Ngoài ra, để giảm áp lực đỗ xe tại các điểm có nhiều xe máy điện, cơ quan quản lý giao thông điều chỉnh một số chỗ đỗ xe ôtô trên đường thành chỗ đỗ xe máy điện, một ô đỗ có thể chứa gần 8 xe, góp phần cân bằng nhu cầu đỗ xe trong không gian hạn chế. Thành phố này cũng đẩy mạnh phát triển các khu vực sạc và đổi pin nhằm đáp ứng nhu cầu thay pin nhanh của nhóm sử dụng xe thường xuyên như tài xế giao hàng.

Cấm xe máy chạy xăng

Nhiều thành phố của Trung Quốc triển khai lệnh cấm hoàn toàn xe máy xăng hoạt động tại trung tâm, như ở Bắc Kinh hoặc Quảng Châu. Một số nơi khác cấm xe máy xăng theo khung giờ hoặc theo ngày.

Một số địa phương ngừng việc cấp biển số cho xe máy xăng, hoặc khiến việc sở hữu biển số trở nên đắt đỏ. Tại Thượng Hải vào 2021, biển số xe máy xăng (trên 150 phân khối) kiểu A, cho phép lưu thông ở mọi nơi, bao gồm cả khu vực trung tâm, có thể có giá lên tới 50.000 USD. Biển số C lưu thông ở ngoài khu vực trung tâm có giá rẻ hơn, nhưng vẫn lên đến 12.000 USD.

Ngoài ra, xe máy xăng ở Trung Quốc có niên hạn sử dụng. Xe máy phải bị loại bỏ sau 13 năm kể từ ngày đăng ký, hoặc sau khi đạt 120.000 km tùy điều kiện nào đến trước. Ở một số vùng, người dân nếu giao nộp xe trước thời điểm này sẽ được hỗ trợ một khoản tiền, thông thường ở mức 40-80 USD tùy vào số năm sử dụng.

Xe máy điện tại Trung Quốc ngày càng được "siết chặt"

Khu vực đỗ và sạc xe máy điện công cộng tại tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc. Ảnh: Electrek

Tháng 11 năm ngoái, Trung Quốc áp dụng các quy định mới về an toàn dành cho xe máy điện. Cụ thể, quy định này đặt ra các yêu cầu bắt buộc đối với xe điện (e-bike) trên toàn quốc, như giới hạn tốc độ tối đa ở mức 25 km/h, trọng lượng của xe (không bao gồm pin) không vượt quá 55 kg, và bắt buộc lắp đặt hệ thống định vị BeiDou - câu trả lời của Trung Quốc cho hệ thống định vị GPS của Mỹ.

Tiêu chuẩn này cũng ảnh hưởng đến những người muốn gắn thêm các phụ kiện cho xe, như mái che mưa hoặc thêm miếng lót che chân để giữ ấm khi trời lạnh. Cả hai phụ kiện này đều bị cấm theo tiêu chuẩn mới. Việc yêu cầu tất cả xe mới phải được trang bị hệ thống dẫn đường BeiDou cũng làm tăng giá thêm 200 nhân dân tệ (27,6 USD), qua đó gây thêm gánh nặng tài chính không cần thiết cho chủ xe.

Chính phủ đã lưu ý đến những vấn đề trên, khi một trong những nội dung quan trọng của tiêu chuẩn quốc gia mới yêu cầu xe máy điện phải có cơ chế chống can thiệp từ bên ngoài, cụ thể là pin, bộ điều khiển và bộ điều tốc. Tuy nhiên, điều này lại nảy sinh những vấn đề mới, buộc chủ sở hữu xe máy điện, là những người thường có điều kiện kinh tế khó khăn, phải chịu chi phí cao hơn.

Hồ Tân