Off-road, hay còn gọi là lái xe địa hình, là một thú chơi lái xe ở những nơi không phải đường nhựa hoặc bê tông thông thường. Đó có thể là đồi núi, sình lầy, cát, sỏi đá, rừng rậm, suối hoặc sông cạn. Đây là những địa hình khó đi và nhiều nguy hiểm hơn thông thường, đòi hỏi tài xế lẫn phương tiện đáp ứng nhiều điều kiện nhất định để có thể đảm bảo an toàn.

Hiện nay tại Việt Nam, nhiều tour du lịch off-road được tổ chức, nhưng các vấn đề an toàn liên quan đến chạy xe trên địa hình khó chưa thực sự được chú trọng. Trong thời gian qua, nhiều tai nạn liên quan đến xe địa hình đã xảy ra, như trường hợp xe địa hình rơi xuống hồ Bàu Trắng làm nữ du khách tử vong hôm 25/5, hay xe địa hình bị lật tại Mũi Dinh khiến 5 người trên xe bị thương hôm 26/2, làm dấy lên những quan ngại về độ an toàn của dòng xe này.

Xe địa hình bị lật tại Mũi Dinh hôm 26/2. Ảnh người dân cung cấp

Phương tiện cần đáp ứng điều gì để off-road an toàn?

Hồng Hạnh (Hà Nội), trong một chuyến trải nghiệm xe địa hình Bàu Trắng khi nghỉ hè ở Mũi Né hồi tháng 5/2024 cho rằng "không bao giờ đi lại lần thứ hai", vì xe cũ, ngồi trong cho cảm giác chênh vênh, chỉ cần trượt tay có thể văng ra ngoài hoặc đập đầu vào nóc xe. "Đã có lúc tôi nghĩ đến tình huống xấu nhất, rồi nghĩ mình đang làm cái gì thế này", chị Hạnh nói.

Theo anh Nguyễn Hùng Phong (TP HCM), một người tham gia bộ môn xe off-road từ 2005, cho rằng những xe bị tai nạn nói trên đều không được trang bị các linh kiện, phụ kiện cần thiết để đảm bảo an toàn cho những người ngồi bên trong xe. Phong cho rằng thành phần quan trọng nhất giúp bảo vệ những người ngồi trong xe địa hình mui trần là bộ khung chống lật (roll cage).

Bộ khung chống lật được làm bằng thép, bắt trực tiếp vào khung hoặc sàn xe qua ít nhất 6 điểm, tạo thành một chiếc "lồng", giúp khoang chở người không bị đè bẹp lại trong trường hợp xe lật, qua đó tăng độ an toàn cho những người ngồi bên trong. Khung chống lật cũng giúp tạo khoảng hở để những người ngồi trong xe có thể dễ dàng thoát ra ngoài xe khi bị lật.

Một mẫu Land Rover Defender 110 được lắp khung chống lật phía ngoài (phần khung màu đen). Ảnh: mm4x4

Bên cạnh khung chống lật, Phong cho rằng dây an toàn 4-5 điểm cho mỗi người ngồi bên trong cũng là thành phần quan trọng không thể thiếu trên những xe địa hình mui trần, vì dây giúp giữ chặt cơ thể người lại, không bị văng ra khỏi xe khi lật, và giảm nguy cơ bị xe đè lên người khi tham gia các tour mạo hiểm.

"Theo quan sát của tôi, những mẫu xe địa hình mà các tour du lịch gọi chung là xe Jeep, thực tế là các mẫu UAZ, Nissan Patrol, Toyota Land Cruiser đời cũ. Các xe này dư sức chạy trên địa hình đồi cát, nhưng không có đủ các linh kiện an toàn để bảo vệ những người ngồi trong, do đó khi xảy ra tai nạn, nguy cơ thiệt hại về người sẽ rất cao", Phong chia sẻ.

Các đơn vị tổ chức tour cần làm gì để đảm bảo an toàn?

Thanh Ngọc (TP HCM), kể về trải nghiệm "nhớ suốt đời" khi đi xe địa hình buggy ở Bàu Trắng vào năm 2008, khi anh 17 tuổi. Khi ấy Ngọc chưa có bằng lái xe máy, ôtô. Tài xế chở anh đã đưa xe cho anh lái thử, vì không có kinh nghiệm cầm lái nên Ngọc làm lật xe khi đi trên đồi cát, may mắn không ai bị thương.

"Tôi bất ngờ vì khâu tổ chức của khu du lịch, vì khi ấy tôi nghĩ là ai có bằng mới được lái xe. Lúc ấy do tôi trẻ, lại được cơ hội trải nghiệm thứ mới mẻ nên cứ cầm lái thôi, sau này nghĩ lại mới thấy hành động này nguy hiểm", Ngọc kể.

Anh Nguyễn Hồng Vinh (Hà Nội), chuyên gia lái xe an toàn, với nhiều năm kinh nghiệm tổ chức và tham gia các giải đua xe chuyên nghiệp, cho rằng bên cạnh những tiêu chuẩn an toàn của phương tiện chở khách trên những tour mạo hiểm, trách nhiệm của công ty tổ chức cũng là một vấn đề không thể bỏ qua.

Anh Vinh cho rằng để đảm bảo an toàn cho tất cả mọi người, điều đầu tiên là các công ty khai thác tour mạo hiểm bằng xe địa hình phải đưa ra đủ quy chuẩn và quy trình của toàn bộ chuyến đi, bao gồm cả quy trình xử lý khi tai nạn xảy ra.

Điều thứ hai là xe phải đảm bảo đủ điều kiện an toàn cơ bản cho hành khách, nhất là khi xe gặp nạn như sa lầy hoặc bị lật, ví dụ như khung chống lật hoặc dây an toàn.

Thứ ba là người lái xe phải được đào tạo những kỹ năng xử lý tình huống nguy hiểm. Nếu hành khách tự lái xe địa hình, cần đảm bảo phải có đủ bằng lái, và được hướng dẫn kỹ về phương tiện cũng như an toàn.

Cuối cùng là tour phải có lộ trình rõ ràng, nhằm tránh xung đột giao thông. Điều quan trọng là những điều này phải được giám sát bởi cơ quan chức năng, buộc các công ty khai thác tour thực hiện đúng và đủ các quy trình đảm bảo an toàn cho hành khách.

Xe địa hình đi trên đồi cát tại Dubai. Ảnh: Nguyễn Hồng Vinh

"Tôi từng tham gia tour lái xe trên sa mạc tương tự ở Dubai, cách làm tour của họ rất khác, họ sử dụng xe hiện đại, có khung chống lật, bảo dưỡng định kỳ, tài xế huấn luyện kỹ, hành khách phải đeo dây an toàn, và quan trọng là chính quyền địa phương áp dụng các quy định nghiêm ngặt đối với những người điều hành tour nhằm đảm bảo an toàn cho hành khách, nên mọi thứ rất thoải mái", Vinh cho biết.

Hồ Tân