Nhận định được ông Ben Anh, Tổng giám đốc điều hành Tập đoàn ITL, nêu tại phiên hội thảo thuộc khuôn khổ Triển lãm Quốc tế Logistics Việt Nam lần thứ 3 (VILOG 2025) chiều 1/8.

"Việt Nam có thể trở thành một trung tâm vận tải hàng hóa hàng không (air cargo hub) trong vòng 5 năm, có thể nhanh nhất là khoảng 3 năm", ông dự báo. ITL là nhà cung cấp các giải pháp logistics tích hợp, đại diện của hơn 22 hãng hàng không, khai thác hàng hóa cho hơn 300 chuyến bay mỗi tuần.

Tháng trước, tại tọa đàm chuỗi cung ứng thuộc tlacSEA Connect, các chuyên gia nhận định Việt Nam đang nổi lên như trung tâm logistics khu vực. Riêng vận tải hàng không từ vai trò điểm đi và đến (origin & destination) có cơ hội thành "hub".

Ông Ben Anh, Tổng giám đốc điều hành Tập đoàn ITL tại sự kiện chiều 1/8. Ảnh ban tổ chức

Theo ông Ben Anh, hai động lực chính khiến khả năng thành "hub" nhanh và rõ nét hơn là cơ sở hạ tầng và nhu cầu vận tải đồng loạt tăng tốc. Trong cuộc họp hôm 31/7, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết dự án sân bay Long Thành cơ bản hoàn thành năm nay để vận hành chính thức vào 2026.

Tại phía Bắc, Bộ Xây dựng vừa ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh quy hoạch Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, với năng lực vận tải hàng hóa 1,6 triệu tấn mỗi năm vào 2030 và nâng lên 2,5 triệu tấn năm 2050.

"Cả Long Thành và Gia Bình đều sẽ có các khu công viên logistics liền kề. Chính phủ đang rất quyết liệt phát triển hạ tầng, kết nối đường bộ giữa sân bay với các khu công nghiệp, cảng biển đang được hoàn thiện", ông Ben Anh chỉ ra.

Động lực thứ hai là vai trò cứ điểm sản xuất lớn khiến nhu cầu vận chuyển hàng hóa tại Việt Nam cao. Lượng hàng hóa hàng không của Việt Nam đã đạt 1,2 triệu tấn mỗi năm, vượt Malaysia (900.000 tấn) và Philippines (600.000 tấn), dự báo sẽ vượt Thái Lan trong 2 năm tới nhờ tốc độ tăng trưởng hai con số.

Dữ liệu Cục Hàng không Việt Nam cho biết vận chuyển hàng hóa 6 tháng đầu năm nay đạt tổng sản lượng 695.700 tấn, tăng 14,6% so cùng kỳ 2024. Riêng thị trường hàng hóa quốc tế đạt 580.000 tấn, tăng 17,7%.

Triển vọng sân bay Gia Bình nhiều khả năng thành "hub" đầu tiên, theo ông Ben Anh. Nguyên nhân là nhu cầu hàng hóa hàng không khu vực phía Bắc đang cao hơn và tăng trưởng nhanh hơn, chiếm tỷ trọng 65% so với phía Nam. Nơi đây tập trung các nhà máy điện tử, công nghệ cao, với những mặt hàng có nhu cầu vận chuyển bằng đường hàng không lớn.

Tuy nhiên, để trở thành một trung tâm vận tải hàng hóa hàng không, hạ tầng và nhu cầu là chưa đủ. Các sân bay còn phải có khả năng kết nối, bao gồm mạng lưới các hãng hàng không rộng khắp, là căn cứ hoạt động của nhiều hãng.

Song song đó, trung tâm logistics hàng không cần chính sách bầu trời mở và chính sách trung chuyển thân thiện, thủ tục hải quan nhanh gọn, môi trường thương mại tự do, từ đó hỗ trợ luồng hàng hóa quốc tế ra vào thông suốt.

Ngoài ra, yếu tố công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng, giúp kết nối đồng bộ giữa các thành phần trong chuỗi logistics như hãng bay, đơn vị khai thác kho bãi, hải quan, nhà vận chuyển. Việc xử lý hàng hóa mặt đất phải đạt hiệu quả cao và chuẩn mực về thời gian, đặc biệt quan trọng với các loại hàng hóa giá trị cao, cần tốc độ như thương mại điện tử, linh kiện điện tử, y tế.

Ví dụ, Incheon (Hàn Quốc) là "hub" điển hình nhờ chỗ dựa nền sản xuất công nghệ cao, có Khu Kinh tế Tự do Incheon (IFEZ) thuận lợi cho logistics, sản xuất và nghiên cứu, hợp tác công tư. Đây cũng là căn cứ của Korean Air, top 3 hãng vận tải hàng hóa hàng không lớn nhất thế giới.

Hay Hong Kong thành công nhờ chính sách cởi mở và thân thiện, hạ tầng hiện đại, quy trình xử lý hàng hóa hiệu quả. Đặc khu hưởng lợi từ vị trí gần khu vực vịnh lớn Trung Quốc, trung tâm sản xuất và tiêu dùng lớn hàng đầu thế giới.

Tại Đông Nam Á, Singapore không có nền sản xuất lớn nhưng vẫn là trung tâm hàng không nhờ chính sách bầu trời mở, hạ tầng kết nối vượt trội, chính sách hải quan và trung chuyển thân thiện. Hệ sinh thái "Cargo Village" và nền tảng số hóa mạnh mẽ như hệ thống Changi Air Cargo Community System (CACC) kết nối đồng bộ giữa các bên liên quan.

Trong kế hoạch "Chuyển đổi số gắn với sự phát triển bền vững của ngành hàng không dân dụng Việt Nam giai đoạn 2024 - 2030", Cục Hàng không đặt mục tiêu ngành này có năng lực cạnh tranh quốc tế thuộc nhóm hàng đầu ASEAN, với 3 trung tâm vận chuyển hành khách, hàng hóa ngang tầm khu vực.

Theo chuyên gia, Việt Nam có lợi thế đi sau, vừa học hỏi từ các mô hình thành công, vừa dễ dàng triển khai các giải pháp xanh hóa và số hóa nhanh chóng. Ông Ben Anh cho rằng hai vấn đề cần cải thiện là chính sách hải quan, trung chuyển cởi mở, thân thiện hơn cho hàng hóa ra vào. "Ngoài ra, Việt Nam chưa có hãng hàng không vận tải hàng hóa chuyên dụng nào. Đây là nút thắt lớn", ông nhận định.

Viễn Thông