Tuần trước, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo mức thuế 50% đối với một số sản phẩm Brazil, bao gồm cà phê, sẽ hiệu lực từ 6/8. Đây là nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới, với 85% sản lượng để xuất khẩu. Theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu cà phê (Cecafé), Brazil bán ra toàn cầu kỷ lục 50,4 triệu bao (60 kg) năm 2024, tương đương hơn 3 triệu tấn, tăng 38,5% so với năm 2023.

Bà Judith Ganes, chuyên gia phân tích hàng hóa độc lập nhận định việc Mỹ loại cà phê khỏi danh sách các sản phẩm Brazil được miễn trừ cho thấy ông Trump đang sử dụng mặt hàng này như quân bài mặc cả về chính trị với Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva.

Trước đó, ông Trump cho rằng Tòa án Tối cao Brazil đang đối xử bất công với đồng minh là cựu Tổng thống Jair Bolsonaro. Tuần trước, Mỹ cũng đã trừng phạt thẩm phán Alexandre de Moraes của Tòa án Tối cao Brazil.

Các loại hạt cà phê, bao gồm xuất xứ Brazil tại cửa hàng Porto Rico, New York, ngày 15/7. Ảnh: Reuters

Với nhu cầu khoảng 25 triệu bao (1,5 triệu tấn) mỗi năm, Mỹ là thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới. Một phần ba trong số đó đến từ Brazil, tương ứng với kim ngạch song phương trị giá 4,4 tỷ USD trong 12 tháng kết thúc vào tháng 6.

Theo các nhà buôn, cà phê được bốc xếp tại Brazil trước ngày 6/8 có thể vào Mỹ mà không chịu thuế cho đến ngày 6/10. Nhưng dài hạn, thuế quan 50% buộc các nhà buôn hàng hóa và doanh nghiệp xuất khẩu cà phê nước này phải tìm đầu ra thay thế cho khoảng 8 triệu bao (480.000 tấn) được xuất đến Mỹ mỗi năm, tương đương toàn bộ sản lượng cà phê chất lượng cao của Ethiopia.

"Dòng chảy thương mại cà phê toàn cầu sẽ bị đảo lộn. Tác động sẽ lan từ São Paulo tới Seattle - từ nơi trồng, đến nhà rang xay, các chuỗi cà phê, siêu thị và cả người đi làm buổi sáng", ông Michael J. Nugent, Chủ tịch công ty môi giới hàng hóa MJ Nugent & Co nói.

Nhiều khả năng, dòng cà phê xuất khẩu của Brazil sẽ chuyển đến Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của nước này. Theo ông Marc Schonland, cố vấn độc lập của ngành cà phê Mỹ, triển vọng này nhờ quan hệ thương mại song phương trong khuôn khổ nhóm BRICS. Ngay hôm 2/8, Đại sứ quán Trung Quốc tại Brazil thông báo nước này đã cấp giấy phép cho thêm 183 doanh nghiệp cà phê Brazil được xuất khẩu sang thị trường nước này trong thời hạn 5 năm.

Nhu cầu cà phê tại Trung Quốc cũng tăng mạnh khi giới trẻ có xu hướng chuyển từ trà sang thức uống này nhiều hơn. Tiêu thụ đã tăng khoảng 20% mỗi năm suốt thập kỷ qua và mức tiêu thụ bình quân đầu người tăng gấp đôi trong 5 năm gần đây. Trong nửa đầu năm, Brazil là nhà cung cấp chính, xuất 538.000 bao (32.280 tấn) sang Trung Quốc, theo số liệu của Cecafe.

Ngoài ra, cà phê Brazil cũng có thể chảy sang thêm Liên minh châu Âu (EU), nơi chúng không chịu thuế nhập khẩu, theo Logan Allender, Giám đốc bộ phận cà phê của Atlas Coffee Club (Mỹ). Năm ngoái, nước này xuất 23,6 triệu bao (hơn 1,4 triệu tấn) cà phê sang EU trong năm 2024, tăng 42,8% so với 2023, theo Cecafé,

Kết quả, EU chiếm 47% tổng lượng cà phê xuất khẩu của Brazil năm qua, được đánh giá là thị trường "then chốt". Tuy nhiên, thị trường này có yêu cầu khắc khe về các chuẩn mực liên quan đến bền vững.

"Ưu tiên của Cecafé trong năm 2025 là nâng cao hiểu biết của ngành và hỗ trợ quá trình thích ứng với những thực tế mới khi xuất khẩu sang Liên minh châu Âu, nơi yêu cầu thực hiện quy trình thẩm định rủi ro xã hội - môi trường toàn diện trên toàn chuỗi cung ứng", báo cáo của hiệp hội này nhận định cuối 2024.

Ngoài ra, các chuyên gia thương mại dự báo cung và cầu cà phê Brazil - Mỹ sẽ không hoàn toàn chấm dứt. Nói với AP tháng trước, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Cecafe Márcio Ferreira tin rằng Mỹ sẽ tiếp tục nhập cà phê Brazil, ngay cả khi áp thuế 50%. "Rõ ràng là Mỹ hay bất kỳ thị trường nào khác cũng khó có thể từ bỏ Brazil, dù bị đánh thuế", ông nói.

Nhưng mức thuế 50% nhiều khả năng sẽ làm suy giảm sức cạnh tranh của cà phê Brazil ở thị trường Mỹ, kéo theo nhu cầu sụt giảm, theo ông Leandro Gilio, giáo sư ngành kinh doanh nông sản toàn cầu tại trường Kinh doanh Insper ở São Paulo

Các chuyên gia cho rằng giới xuất khẩu cà phê còn có thể tìm cách lách thuế bằng việc đưa qua nước thứ ba trước khi vào Mỹ. Giải pháp đi đường vòng sẽ giúp mức thuế thực chất mà cà phê Brazil phải chịu giảm còn tối đa 10-15%, theo Debajyoti Bhattacharyya, Phó chủ tịch thương mại tại công ty hàng hóa nông nghiệp AFEX.

Ông đánh giá Mexico, Panama là những điểm trung chuyển tiềm năng. "Nếu chuỗi cung ứng không đủ minh bạch, thuế quan sẽ trở nên vô nghĩa. Ý tôi là chúng ta còn không ngăn được dòng chảy dầu mỏ chứ nói gì cà phê", ông nêu.

Ông William Kapos, Giám đốc điều hành Downeast Coffee Roasters - một nhà chế biến cà phê lớn tại bờ Đông nước Mỹ, cho biết đang gấp rút vận chuyển số cà phê Brazil đã mua khỏi Nam Mỹ trước hạn chót 6/8. Trong tương lai, ông định tìm mua cà phê từ Trung Mỹ và châu Phi để thay thế. "Nhưng doanh nghiệp nào cũng sẽ làm vậy nên người Mỹ vẫn sẽ đối diện giá tăng", ông nói.

Phiên An (theo Reuters, AP, NBC)