"Giao hàng bán thời gian trong khi vẫn làm việc cho công ty nhà nước không được coi là việc đúng đắn lắm đâu", Zhang nói, hy vọng không gặp đồng nghiệp trong khi làm thêm. Anh cũng làm cả cuối tuần. Công ty bất động sản nơi Zhang làm việc hiện chỉ trả 4.200 nhân dân tệ (585 USD) mỗi tháng, giảm so với mức cũ là 5.500 nhân dân tệ.

Trung Quốc vẫn duy trì tăng trưởng kinh tế bằng cách hỗ trợ các cảng và nhà máy hoạt động liên tục. Tuy nhiên, nhu cầu thực tế yếu đã khiến lợi nhuận doanh nghiệp bị ảnh hưởng, buộc họ cắt giảm lương của người lao động. Những người như Zhang vì thế phải xoay xở bằng cách làm thêm.

"Không còn cách nào khác. Lương giảm khiến tôi rất áp lực. Nhiều đồng nghiệp đã nghỉ việc và tôi đang phải gánh cả phần việc của họ nữa", Zhang nói. Anh chạy xe máy đến 11h30 tối mỗi ngày, kiếm được 60-70 nhân dân tệ một tối.

Ngày 15/7, Trung Quốc công bố số liệu cho thấy GDP quý II tăng 5,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Tốc độ này vượt dự báo của các nhà kinh tế học, cho thấy mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu đến nay vẫn chống chịu được thuế nhập khẩu của Mỹ. Tuy nhiên, đằng sau những con số tích cực là các rạn nứt đang ngày một lớn.

Người dân đi qua các nhà hàng tại Tứ Xuyên (Trung Quốc). Ảnh: Reuters

Việc chậm thanh toán hợp đồng và hóa đơn đang tăng, kể cả trong các ngành xuất khẩu chủ lực như ôtô, điện tử. Các công ty điện, nước (vốn thuộc sở hữu của chính quyền địa phương) cũng rơi vào tình trạng tương tự, do địa phương phải thắt chặt chi tiêu để hỗ trợ các nhà máy chịu ảnh hưởng từ thuế nhập khẩu.

Cạnh tranh gay gắt để giành đơn hàng quốc tế, vốn đã sụt giảm do căng thẳng thương mại, khiến lợi nhuận công nghiệp càng bị bóp nghẹt, đẩy giá sản xuất xuống thấp dù khối lượng xuất khẩu tăng. Người lao động vì thế chịu sức ép khi doanh nghiệp cắt giảm chi phí.

Khi lợi nhuận doanh nghiệp và tiền lương giảm, nguồn thu thuế cũng giảm theo. Việc này lại gây áp lực lên các công ty nhà nước như nơi Zhang làm việc, buộc họ cắt giảm chi tiêu. Trong hệ thống tài chính, nợ xấu cũng tăng khi chính quyền thúc giục các ngân hàng cho vay.

Giới phân tích cho rằng phần lớn sự mất cân đối trong nền kinh tế này bắt nguồn từ chính sách ưu tiên xuất khẩu hơn tiêu dùng nội địa. Các nhà kinh tế học từ lâu đã thúc giục Bắc Kinh chuyển hướng hỗ trợ sang các lĩnh vực phục vụ trong nước như giáo dục, y tế, hoặc chính sách tăng chi tiêu hộ gia đình. Nếu không, Trung Quốc có thể tăng trưởng chậm lại nửa cuối năm.

Năm nay, giới chức Trung Quốc đặt mục tiêu GDP tăng quanh 5%, tương đương năm ngoái. Hồi tháng 5, Bắc Kinh công bố hàng loạt chính sách nới lỏng tiền tệ. Trong đó có giảm lãi suất cho vay và gói vay lãi suất thấp cho các hoạt động liên quan đến tiêu dùng và chăm sóc người cao tuổi. Những chính sách này nhằm hỗ trợ nền kinh tế vốn dựa nhiều vào xuất khẩu.

Đến nay, một số lĩnh vực của nền kinh tế đã khởi sắc. Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) của nước này là 49,7 điểm trong tháng 6, cao hơn so với hai tháng trước đó, dù vẫn dưới mốc 50. Xuất khẩu cũng sôi động, khi tăng 5,8% trong tháng 6 so với cùng kỳ năm ngoái. Riêng xuất khẩu sang Đông Nam Á tăng 16,8%, EU là 7,6%.

Max Zenglein, nhà kinh tế học khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại Conference Board, mô tả Trung Quốc là "nền kinh tế hai tốc độ" - công nghiệp mạnh nhưng tiêu dùng yếu. Hai yếu tố này liên quan chặt chẽ với nhau.

"Các thách thức như biên lợi nhuận thấp và giảm phát chủ yếu hình thành do việc mở rộng công suất liên tiếp trong ngành sản xuất và công nghệ", ông giải thích.

Frank Huang (28 tuổi), giáo viên tại thành phố Chongzuo (tỉnh Quảng Tây) cho biết trường anh đã không trả lương trong 2-3 tháng qua vì còn chờ giới chức cấp kinh phí. "Tôi cố chịu đựng, không dám nghỉ việc", Huang nói.

Anh đã phải nhờ cha mẹ hỗ trợ khi không nhận được mức lương hiện là 5.000 nhân dân tệ. "Nếu tôi đã lập gia đình, có khoản vay mua nhà, mua xe và con cái, thì áp lực sẽ không thể tưởng tượng nổi", anh nói.

Cô Yun - một giáo viên khác ở An Huy cho biết chỉ nhận được lương cơ bản 3.000 nhân dân tệ một tháng. Phần thưởng hiệu suất - chiếm khoảng 16% lương - "liên tục bị chậm trả". "Sau khi trả tiền xăng, gửi xe và phí dịch vụ, số tiền còn lại không đủ mua thức ăn", cô nói.

Hiện chưa có số liệu công bố chính thức về tình trạng chậm lương trong khu vực công. Tuy nhiên, trong nhóm công ty công nghiệp, việc chậm thanh toán đang dần phổ biến. Vấn đề này càng đáng chú ý trong các ngành máy tính, truyền thông, thiết bị điện tử, sản xuất ôtô - vốn là trọng tâm trong kế hoạch kinh tế của Trung Quốc

Minxiong Liao - nhà kinh tế học tại GlobalData.TS Lombard APAC cho rằng thanh khoản đang căng thẳng. Đây là hệ quả của việc giới chức ưu tiên sản lượng hơn nhu cầu. "Các ngành chủ lực này có thể tăng trưởng chậm lại trong tương lai", ông dự báo.

Khi thu nhập bị bóp nghẹt, Trung Quốc càng gặp khó trong việc thúc đẩy tiêu dùng hộ gia đình. Nỗi lo giảm phát kéo dài sẽ khiến người tiêu dùng trì hoãn chi tiêu. Sau 4 tháng giảm liên tiếp, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc chỉ mới tăng trở lại trong tháng 6, với 0,1% so với cùng kỳ năm ngoái.

Huang Tingting (20 tuổi) đã nghỉ việc phục vụ hồi tháng 6 khi lượng khách ở nhà hàng nơi cô làm, và cả các cửa hàng xung quanh, giảm nghiêm trọng từ tháng 4, giữa lúc căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc leo thang. Khi đó, chủ nhà hàng đã yêu cầu nhân viên nghỉ không lương 4 ngày mỗi tháng để giảm chi phí.

"Tôi vẫn phải trả tiền thuê nhà và chi phí sinh hoạt", cô giải thích. Trước đây, cô có thể tìm việc mới chỉ trong 1-2 ngày. Nhưng lần này, Huang đã thất nghiệp từ tháng 6. Một nhà tuyển dụng nói rằng vị trí cô nộp đơn hiện có hơn 10 người ứng tuyển.

"Thị trường việc làm năm nay còn tệ hơn năm ngoái", Huang kết luận.

Hà Thu (theo Reuters)