Tại cuộc họp với các địa phương sơ kết 3 năm thực hiện Nghị quyết 18 về quản lý và sử dụng đất ngày 26/6, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng Việt Nam cần rà soát chính sách thuế, đặc biệt với đất bỏ hoang, sử dụng không hiệu quả để áp dụng thuế lũy tiến.

Nhưng ông lưu ý việc áp thuế cần tránh mâu thuẫn với chủ trương tích tụ ruộng đất trong nông nghiệp, và "phải trúng đối tượng đầu cơ bất động sản, không áp dụng tràn lan".

Chính phủ đang nghiên cứu đánh thuế đất hoang hóa, các dự án bất động sản, nhà ở chậm triển khai để ngăn ngừa hành vi đầu cơ, thổi giá đất. Giải pháp này được đưa ra trong bối cảnh thị trường bất động sản còn nhiều hạn chế như thiếu nguồn cung, giá tăng cao so với thu nhập người dân, khả năng tiếp cận nhà ở còn thấp.

Bên cạnh thuế hoang hóa tài sản, Bộ Tài chính cũng đang nghiên cứu phương án tính thuế 20% trên lãi chuyển nhượng nhà đất, thuế bất động sản thứ hai hoặc theo thời gian sở hữu tài sản...

Phó thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại hội nghị, ngày 26/6. Ảnh: VGP

Với quản lý thị trường đất đai, Phó thủ tướng nhìn nhận thị trường sơ cấp và thứ cấp cần được phân định rõ. Trong đó, thị trường đất đai sơ cấp là nơi Nhà nước quản lý, điều tiết bằng chính sách, quy định pháp luật qua các hình thức giao, cho thuê đất, đấu giá hoặc thu hồi để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích công.

Ngược lại, khi đất đai đã lưu thông, giao dịch trên thị trường, tức thị trường thứ cấp, nhà điều hành nên quản lý thông qua quy hoạch, định hướng phát triển không gian và hạ tầng.

Phó thủ tướng khẳng định đất đai là không gian nền tảng cho mọi hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh. Do đó, Luật Đất đai cần được xác định là luật gốc, từ đó đảm bảo tính thống nhất với các luật: Xây dựng, Nhà ở, Kinh doanh bất động sản...

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hệ thống pháp luật liên quan đến đất đai còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong tổ chức thực thi, nhất là giai đoạn chuyển tiếp. Quy định về thu hồi đất còn bất cập, khi phân biệt giữa dự án công và tư, nhiều dự án "treo" do không đạt thỏa thuận về đất đai. Chưa kể, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thiếu linh hoạt, gây khiếu kiện, phát sinh chi phí cho Nhà nước và nhà đầu tư.

Lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa, Thanh Hóa, Cần Thơ... cũng nêu thực tế quy định bắt buộc giao, cho thuê đất qua đấu giá hoặc đấu thầu thiếu linh hoạt, gây khó khăn cho dự án và tiếp cận đất đai của người dân, nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, việc định giá đất cũng bất cập khi mức do Nhà nước quyết định chưa sát thực tế thị trường, thiếu tham chiếu dữ liệu tư vấn độc lập. Một số hành vi "thổi giá đất" thông qua giao dịch ảo làm méo mó thị trường, gây khó khăn cho quản lý nhà nước.

Phó trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương Nguyễn Duy Hưng chỉ ra cơ chế đấu giá chưa kiểm soát được giá đất, thủ tục hành chính vẫn rườm rà, gây chậm trễ. Còn theo GS.TS Hoàng Văn Cường, nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân, Nhà nước cần tập trung xây dựng thể chế về thuế, phí, đồng thời phân định rạch ròi cơ chế đấu thầu - đấu giá và trao thêm quyền cho địa phương để khơi thông nguồn lực.

Kết luận cuộc làm việc, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà lưu ý khi sửa Luật Đất đai 2024 cần phân biệt rõ các trường hợp đất được thỏa thuận và Nhà nước bắt buộc thu hồi. Việc đấu giá, đấu thầu cũng cần xác định rành mạch giữa đất có hạ tầng, quy hoạch và đất cho các mục tiêu xã hội như phát triển đô thị, nhà ở xã hội, giáo dục, y tế.

Theo ông, chính sách cho thuê đất cần điều chỉnh lại tư duy, "không thể chỉ nhìn vào nguồn thu trước mắt, phải tính đến giá trị gia tăng và lợi ích lâu dài của dự án".

Việc định giá đất còn nhiều vướng mắc do cơ sở dữ liệu không thống nhất giữa các địa phương, chưa rõ cơ chế vận hành bảng giá đất. Ông yêu cầu cần có cơ chế mạnh, lựa chọn nhà đầu tư dữ liệu, phần mềm thống nhất để đồng bộ hóa cơ sở dữ liệu đất đai trên toàn quốc.

Phương Dung