Ngày 19/5, Chính phủ trình Quốc hội việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế đặc thù tại một số địa phương sau khi thực hiện sáp nhập, sắp xếp chính quyền địa phương.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng - người thừa ủy quyền Thủ tướng trình bày tờ trình - cho biết 6 địa phương được đề nghị tiếp tục thực hiện các chính sách, cơ chế đặc thù đang áp dụng, sau sáp nhập gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, TP HCM và Cần Thơ.

Chính phủ cũng đề nghị duy trì chính sách đặc thù với các xã, phường mới tương ứng tại địa bàn TP Buôn Ma Thuột (tỉnh Đăk Lăk) sau sắp xếp cấp xã.

"Sau khi việc sắp xếp đơn vị hành chính hai cấp hoàn thành, Chính phủ tổng kết, đánh giá các cơ chế đặc thù này để điều chỉnh, bổ sung phù hợp thực tế, tình hình mới hoặc luật hoá để áp dụng trong toàn quốc", ông Thắng nêu.

Chính quyền địa phương tới đây sẽ tổ chức theo 2 cấp (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và xã, phường), theo Nghị quyết 60/2025 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Cấp huyện sẽ kết thúc hoạt động và còn 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sau sáp nhập.

Sông Tam Bạc, đoạn từ cầu Lạc Long đến công viên Tam Bạc, TP Hải Phòng, tháng 5/2025. Ảnh: Lê Tân

Cả nước hiện có 10 địa phương, gồm Hà Nội, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An, Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Buôn Ma Thuột, TP HCMvà Cần Thơ) được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù.

Chính phủ đánh giá 6 địa phương trong số này sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ tổ chức lại chính quyền địa phương theo 2 cấp, gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Đắk Lắk (liên quan đến TP Buôn Ma Thuột), TP HCM và Cần Thơ.

Việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động cấp huyện dẫn tới thay đổi về ranh giới địa lý, phạm vi quản lý cũng như quy mô dân số, địa vị pháp lý... của các địa phương.

Do đó, theo Chính phủ, cần có quy định chuyển tiếp áp dụng các cơ chế đặc thù tại các địa phương thuộc diện sắp xếp, để tránh khoảng trống pháp lý cho các địa phương trong xử lý vấn đề liên quan dự án đầu tư, nghĩa vụ tài chính...

Ngoài ra, việc duy trì các cơ chế, chính sách đặc thù sau sáp nhập và sắp xếp đơn vị hành chính 2 cấp sẽ tạo động lực tăng trưởng mới, sức bật cho các địa phương. Chẳng hạn, TP Hải Phòng là thành phố cảng, công nghiệp, dịch vụ logistics.

Đà Nẵng là trung tâm du lịch, dịch vụ, công nghệ cao. Khánh Hòa chú trọng phát triển kinh tế biển, du lịch biển. Còn TP HCM là đầu tàu kinh tế của cả nước và TP Cần Thơ - trung tâm động lực của vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng việc cho phép chuyển tiếp áp dụng một số chính sách đặc thù tại địa phương sau sắp xếp đơn vị hành chính ngoài mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế, còn liên quan đến kinh tế, ngân sách (nguồn lực thực hiện, các chính sách thu - chi ngân sách). Do đó, Ủy ban này đề nghị Chính phủ đánh giá tác động chính sách, bảo đảm giữ nguyên tắc cân đối thu chi theo Luật Ngân sách Nhà nước.

Với các thành phố áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù sáp nhập vào các tỉnh, cần xác định lại tỷ lệ điều tiết để hạch toán, phân chia ngân sách trung ương - địa phương.

Anh Minh