Nhận định được đưa ra trong chương trình "Sóng nghề 5.0: Thích nghi - Thay đổi - Đột phá" do Báo VnExpress phối hợp cùng trường Đại học FPT thực hiện. Đây là chương trình nằm trong chuỗi nội dung "Prompt your Future", chuyên đề hướng nghiệp dành cho học sinh, sinh viên và phụ huynh đang tìm kiếm lời giải cho bài toán chọn ngành, nghề trong kỷ nguyên số.

Tọa đàm có sự tham gia của ba diễn giả: TS. Trần Ngọc Tuấn - Phó hiệu trưởng trường Đại học FPT; bà Phạm Thị Ngọc Thủy - Giám đốc điều hành Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) và ông Nguyễn Tiến Huy - CEO Pencil Group, tác giả cuốn sách "Không ai cản được AI". Tại đây, các diễn giả đã mở ra bức tranh toàn cảnh về những biến đổi sâu sắc trong thời kỳ AI, từ ảnh hưởng đến ngành nghề, chính sách quốc gia, đến cách các trường đào tạo nguồn nhân lực, cũng như tâm lý của phụ huynh, sinh viên trước những thay đổi không ngừng.

Thách thức và cơ hội khi AI tạo sóng nghề mới

Ông Nguyễn Tiến Huy mở đầu chương trình với nhận định công nghệ AI không chỉ tự động hóa nhiều công việc, mà còn thay đổi toàn bộ quy trình hoạt động của doanh nghiệp. Điều này đặt ra thách thức cho mọi cá nhân và tổ chức: thích nghi hoặc bị bỏ lại.

Theo đó, bà Phạm Thị Ngọc Thủy dẫn chứng nghiên cứu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), cho thấy thế giới có ba giai đoạn phát triển và đang bước vào giai đoạn thứ ba - tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo và công nghệ mới. Bà đánh giá, Việt Nam hiện ở giai đoạn "giữa 2 và 2.5" trong chu kỳ phát triển, trong đó vừa còn các ngành nghề truyền thống, vừa chào đón các ngành công nghệ mới như fintech, AI, bán dẫn.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy - Giám đốc điều hành Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) tại tọa đàm. Ảnh: FPTU

Đồng thời, bà nhắc tới Nghị quyết 57, Nghị quyết 68 của Đảng và Chính phủ như các cột mốc chính sách quan trọng: vừa xác định doanh nghiệp tư nhân là động lực trung tâm của phát triển kinh tế, vừa đặt mục tiêu xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Theo nữ diễn giả, đây là lần đầu tiên trong các nghị quyết, yếu tố công nghệ mới, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và chuyển đổi số được đề cập như một cấu phần quan trọng trong chính sách quốc gia.

Điều này mở ra một không gian chính sách mới, nơi mà năng lực sáng tạo, đổi mới và áp dụng công nghệ không còn là ưu tiên của riêng các doanh nghiệp công nghệ, mà trở thành yêu cầu chung cho toàn bộ thị trường lao động. Trong bối cảnh đó, bà Thủy nhấn mạnh rằng thế hệ trẻ sẽ là lực lượng nòng cốt để hiện thực hóa các mục tiêu chuyển đổi số. Những người biết đặt câu hỏi đúng, nắm được logic của dữ liệu, có khả năng tương tác với công nghệ và thể hiện bản sắc riêng là nhóm nhân sự có giá trị cao trong giai đoạn phát triển mới.

Tư duy đổi mới từ giáo dục đại học

Dưới góc nhìn của một nhà giáo dục, TS. Trần Ngọc Tuấn nhấn mạnh trách nhiệm lớn đặt lên vai các trường đại học trong bối cảnh AI phát triển nhanh chóng. "Áp lực với người làm giáo dục hiện nay rất lớn", ông nhấn mạnh. "AI thay đổi quá nhanh, nên trường học phải cập nhật liên tục để không bị tụt hậu".

TS. Trần Ngọc Tuấn - Phó hiệu trưởng trường Đại học FPT chia sẻ về trách nhiệm của cơ sở giáo dục. Ảnh: FPTU

Tại trường Đại học FPT, từ năm học 2025-2026, tất cả 24 ngành đào tạo đều tích hợp công cụ AI vào chương trình giảng dạy. Sinh viên năm nhất có khóa học AI First bắt buộc, giúp trang bị nền tảng về công nghệ, đạo đức, bản quyền và năng lực tư duy phản biện trong bối cảnh ứng dụng AI. Đây là bước đầu giúp sinh viên không chỉ hiểu về công cụ, mà còn biết cách sử dụng AI một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong học tập lẫn cuộc sống. Học sinh ở bậc học thấp hơn trong hệ thống giáo dục FPT cũng được tiếp cận với AI thông qua các hoạt động trải nghiệm và bài học tích hợp.

Bên cạnh đó, trường Đại học FPT giảng dạy theo mô hình tiếp cận thực tiễn sâu. Trong đó, sinh viên tại đây có cơ hội chương trình On the Job Training kéo dài từ 8-12 tháng tại doanh nghiệp. Từ học kỳ 7, sinh viên học ba khóa khởi nghiệp, có thể biến ý tưởng thành doanh nghiệp thực tế với sự hỗ trợ gọi vốn từ trường.

"Tinh thần khởi nghiệp là cốt lõi của đổi mới sáng tạo, tạo áp lực thực tế, giúp sinh viên trưởng thành hơn rất nhiều so với học lý thuyết", Phó hiệu trưởng trường Đại học FPT nói thêm.

Trường cũng sử dụng các khóa học hàng đầu thế giới trên nền tảng Coursera, tích hợp AI như một mentor đồng hành với sinh viên. Theo TS. Tuấn, mô hình này giúp sinh viên học linh hoạt, cá nhân hóa lộ trình học và sẵn sàng đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp trong môi trường AI.

Trước chia sẻ của thầy Tuấn, bà Thủy đánh giá cao tinh thần linh hoạt và chủ động đổi mới sáng tạo của trường Đại học FPT. Điều này còn thể hiện qua hành động tham gia Liên minh 57, sáng kiến liên kết giữa doanh nghiệp và cơ sở đào tạo nhằm đào tạo "kỹ sư 57" phục vụ trực tiếp cho các ngành đổi mới sáng tạo, công nghệ, chuyển đổi số.

Vượt qua hoang mang để tìm giá trị riêng

Với tư cách là một phụ huynh, bà Thủy chia sẻ câu chuyện cá nhân, con gái bà yêu thích ngành Digital Art, từng rất tin vào lựa chọn này. Tuy nhiên, khi AI có thể tạo ra hình ảnh chỉ với vài dòng lệnh, cô bé bị dao động mạnh. "Chúng tôi từng nghĩ ngành đó là ổn định, rồi bỗng dưng thấy AI làm quá nhanh và tốt", bà nói.

Sau đó, nhờ lời khuyên từ các chuyên gia như ông Trương Gia Bình (Chủ tịch Tập đoàn FPT), bà đã định hướng lại, thay vì né tránh, phụ huynh để con tiếp cận AI càng sớm càng tốt. Từ đó, bạn trẻ có thể tự nhận diện đâu là giá trị cá nhân không thể thay thế được bởi máy móc.

Theo TS. Tuấn, đây cũng là bài toán phổ biến với Gen Z, được tiếp cận nhiều công cụ và thông tin nhưng lại dễ mất phương hướng nếu thiếu định hướng nền tảng. "Nhiều bạn đầu tư quá sâu vào kỹ năng cũ sẽ rất khó thay đổi. Cần hiểu rằng học không chỉ kết thúc sau đại học, mà là học suốt đời", ông nhận định.

Với học sinh THPT, điều quan trọng không phải là thành tích, mà là năng lực nền tảng như tư duy phản biện, làm việc nhóm, học theo dự án (project-based learning). Đây là những năng lực không thể thay thế bởi AI và cũng là điểm khởi đầu để phát triển bản sắc cá nhân trong thế giới công nghệ.

Các khách mời tại tọa đàm. Ảnh: FPTU

Kết thúc chương trình, các khách mời đều nhất trí rằng AI không phải là đích đến, mà là công cụ. Và trong thời đại AI, điều quan trọng nhất không phải là ai dùng công cụ tốt nhất, mà là ai giữ được giá trị riêng biệt của mình khi mọi thứ đều có thể tạo sinh chỉ bằng một dòng lệnh.

Song song, AI đang làm các ngành nghề thay đổi theo từng ngày, thậm chí từng giờ, do đó, để chuẩn bị cho sự nghiệp tương lai, câu hỏi "ngành nào đang hot" không còn phù hợp với học sinh, phụ huynh thời nay. Thay vào đó, người học nên đặt trọng tâm vào việc học gì và học để làm gì để thích ứng bất kể thế giới có biến động ra sao.

Nhật Lệ