Giữa tháng 4, Wang Jiangtao, ngôi sao về khoa học vật liệu với gần 60 bằng sáng chế, từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) về Đại học Bắc Kinh, đảm nhiệm chức danh Phó giáo sư tại trường Khoa học vật liệu và Kỹ thuật.

Ông tiếp nối làn sóng trở về của các nhà khoa học Trung Quốc trong nhiều năm, sau 2-3 thập kỷ làm việc ở Mỹ, Đức và Australia...

Năm ngoái, Gao Huajian, nhà Vật lý người Mỹ gia nhập Đại học Thanh Hoa, sau hơn 40 năm xa quê. Chuyên gia về công nghệ nano và khoa học nano Wang Zhonglin, "cha đẻ của máy phát điện nano", từng làm việc tại Viện Công nghệ Georgia (Mỹ) cũng về nhậm chức Giám đốc của Viện Năng lượng nano và Hệ thống nano Bắc Kinh. Còn cặp song sinh Ma Donghan và Ma Dongxin, chuyên gia về kính hiển vi và đèn LED, lần lượt gia nhập Đại học Công nghệ Đại Liên và Thanh Hoa.

Người trở về trong lĩnh vực Toán học cũng đông đảo. Giáo sư Sun Song của Đại học California, Berkeley, về Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán (IASM) thuộc Đại học Chiết Giang. Trước đó, trường này đã chiêu mộ được nhà Toán học Ruan Yongbin của Đại học Michigan và chuyên gia lý thuyết số Liu Yifei của Đại học Harvard.

Shing-Tung Yau, giáo sư Toán học tại Đại học Harvard, người Trung Quốc đầu tiên giành Huy chương Fields, về giảng dạy tại Đại học Thanh Hoa. Ma Xiaonan, giáo sư chuyên về hình học phức, từng giảng dạy tại Pháp và Đức, đến làm chủ nhiệm tại Viện Toán học Chern của Đại học Nam Khai. Còn Wang Xujia, nhà toán học Australia nổi tiếng với công trình về phương trình vi phân, trở lại quê nhà Hàng Châu để làm việc tại Đại học Tây Hồ, sau gần ba thập kỷ.

Lĩnh vực Khí hậu và thủy văn có chuyên gia Chen Deliang, gia nhập Đại học Thanh Hoa, vào tháng 11/2024.

Đồ họa: Global Times

Theo một nghiên cứu trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences, phân tích dữ liệu của 200 triệu nhà khoa học từ 25.000 tổ chức, trong giai đoạn 2010-2021, có gần 20.000 nhà khoa học gốc Hoa đã rời Mỹ.

Thống kê trong 5 năm, tính đến cuối năm ngoái, của Global Times cho biết số lượng nhà khoa học hàng đầu tại Trung Quốc đã tăng từ khoảng 18.800 lên hơn 32.500 người. Trong đó, tỷ lệ học giả quốc tế tăng từ 16,9% lên 27,9%.

Còn theo báo cáo của công ty công nghệ dữ liệu Dongbi Data công bố đầu năm nay, Trung Quốc có hơn 32.500 chuyên gia khoa học và công nghệ cấp cao, chiếm 28% tổng số trên thế giới, vượt Mỹ (31.700 người). Dữ liệu này căn cứ 40.000 bài báo khoa học trong giai đoạn 2020 - 2024, trên 129 tạp chí học thuật hàng đầu thế giới.

SCMP cho rằng nhiều nhà khoa học Trung Quốc về nước vì tiềm lực nghiên cứu khoa học tăng mạnh và cơ hội thăng tiến ở các vị trí lãnh đạo. Lý do khác là nhớ nhà hoặc đã lên kế hoạch về từ trước.

"Dòng chảy nhân tài chất lượng cao về nước những năm gần đây chứng minh rằng sức cạnh tranh của khoa học Trung Quốc ngày càng tăng", tờ Global Times bình luận.

Một số hãng truyền thông nhận định Trung Quốc ngày nay không còn chỉ là "công xưởng thế giới" hay "thị trường khổng lồ của các công ty quốc tế", mà đang dần trở thành "phòng thí nghiệm nghiên cứu và phát triển (R&D) của thế giới". Nhiều tập đoàn đa quốc gia như Volkswagen, Apple và AstraZeneca đã thiết lập trung tâm R&D tại đây.

Trung Quốc dẫn đầu thế giới về số công bố quốc tế ở 57/64 lĩnh vực công nghệ, xét theo số lượng trích dẫn bài báo nghiên cứu khoa học giai đoạn 2019-2023, theo Viện chính sách chiến lược Australia (ASPI), hồi tháng 4 năm ngoái. Số lượng các trích dẫn vượt trội ở lĩnh vực công nghệ lưỡng dụng, có thể ứng dụng cho cả dân sự và quân sự, như radar, định vị vệ tinh, máy bay không người lái, theo dõi siêu thanh, động cơ máy bay tiên tiến.

Trong lĩnh vực chip, bán dẫn, nước này có hơn 160.000 bài nghiên cứu trong 5 năm, gấp đôi Mỹ, với đóng góp chủ lực từ các đại học, theo báo cáo của Emerging Technology Observatory - một tổ chức trực thuộc Đại học Georgetown, Mỹ, công bố hồi tháng 3.

Ở lĩnh vực sức khỏe, theo Nature Index, Trung Quốc lần đầu tiên vượt Mỹ để trở thành quốc gia đóng góp nhiều nhất cho nghiên cứu ung thư chất lượng cao trên thế giới. Số lượng nghiên cứu từ nước này năm ngoái đã tăng 19% so với năm trước đó, trong khi Mỹ chỉ tăng 5%. Số lượng cụ thể không được công bố.

"Trung Quốc ngày càng có khả năng tạo ra đột phá khoa học nhờ vào chiến lược "Made in China 2025" và mục tiêu trở thành cường quốc sản xuất toàn cầu vào năm 2049", báo cáo của ASPI nhận định.

Doãn Hùng (Tổng hợp)