Phán quyết trên được đưa ra trong phiên tòa cuối tháng 6, xuất phát từ vụ nhà văn Bartz kiện Anthropic PBC hồi tháng 8/2024. Trong đó, ba tác giả Andrea Bartz, Charles Graeber và Kirk Wallace Johnson cáo buộc Anthropic - công ty phát triển AI Claude - đã vi phạm bản quyền khi sử dụng sách của họ và hàng triệu cuốn khác để huấn luyện mô hình chatbot.

Theo Lexology, một số cuốn sách trong cơ sở dữ liệu thư viện đã được Anthropic số hóa sau khi mua hợp pháp, xé bìa, quét toàn bộ và lưu trữ. Tuy nhiên, Anthropic cũng tải xuống lượng lớn bản miễn phí khác từ các trang web lậu.

Giao diện đăng nhập chatbot Claude của Anthropic. Ảnh: Bảo Lâm

Phán quyết của tòa án một phần chấp thuận hành vi mà Anthropic thực hiện đối với những cuốn sách được mua và quét hợp pháp. Thẩm phán Alsup nhận thấy "mục đích sử dụng tác phẩm có bản quyền để huấn luyện LLM (mô hình ngôn ngữ lớn) tạo ra văn bản mới, thực chất, mang tính chuyển đổi". Ông đồng thời so sánh quá trình này với việc "người đọc khao khát trở thành nhà văn". Cụ thể, "các LLM của Anthropic được đào tạo dựa trên các tác phẩm, không phải để chạy đua, sao chép hay thay thế chúng - mà là để học hỏi, vượt qua khó khăn và tạo ra thứ gì đó khác biệt".

Ngoài ra, ông nhấn mạnh, theo luật bản quyền Mỹ (US Copyright Act), việc dùng sách được bảo hộ để tạo ra nội dung mới có thể là "sử dụng hợp lý". Đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho phép sử dụng hạn chế tài liệu có bản quyền mà không cần xin phép chủ sở hữu. Phán quyết cũng công nhận hành vi số hóa sách mà Anthropic đã mua hợp pháp để huấn luyện AI là hợp lý. Bởi, đây chỉ là sự chuyển đổi định dạng nhằm phục vụ nghiên cứu, thay vì sao chép hay phân phối tác phẩm gốc.

Phát ngôn viên của Anthropic nói quyết định của thẩm phán là "phù hợp với mục đích của luật bản quyền trong việc tạo điều kiện cho sự sáng tạo và thúc đẩy tiến bộ khoa học công nghệ".

Tuy nhiên, những điều trên không bào chữa cho việc công ty thu thập và lưu trữ lượng lớn tài liệu bất hợp pháp. Cụ thể, Anthropic đã xây dựng "thư viện trung tâm" với hàng triệu cuốn sách được tải xuống trái phép. Theo ông, luật Bản quyền "không có sự miễn trừ nào dành cho các công ty AI". Hành vi sao chép lậu để tạo kho dữ liệu bắt buộc chịu trách nhiệm pháp lý.

Vì thế, vụ kiện tiếp tục được đưa ra xét xử vào tháng 12 để xác định Anthropic phải bồi thường bao nhiêu cho sai lầm này. Theo luật bản quyền Mỹ, hành vi cố ý vi phạm bản quyền có thể chịu mức phạt lên tới 150.000 USD cho mỗi tác phẩm.

Ông Keith Kupferschmid, giám đốc điều hành Liên minh Bản quyền Mỹ, nhận định phán quyết này là một "kết quả đa chiều". Nó vừa mang lại hy vọng cho các công ty AI có thể tiếp tục đổi mới bằng việc huấn luyện mô hình trên dữ liệu sẵn có, vừa là lời cảnh tỉnh rằng bản quyền luôn cần được tôn trọng.

Án lệ này đồng thời có ý nghĩa trong bối cảnh làn sóng kiện tụng bản quyền chống lại các công ty AI ngày càng gia tăng. Chỉ trong tháng 6, Disney và Universal đã kiện công cụ tạo hình ảnh AI Midjourney. BBC cũng đang cân nhắc về hành động pháp lý đối với những bên sử dụng trái phép nội dung của mình. Đáp lại, một số công ty AI đã bắt đầu tìm kiếm thỏa thuận cấp phép với các nhà sáng tạo và nhà xuất bản, cho thấy xu hướng mới trong việc cân bằng giữa đổi mới khoa học công nghệ và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

CEO Anthropic Dario Amodei. Ảnh:TechXplore

Anthropic, được thành lập năm 2021, là công ty của Mỹ tập trung nghiên cứu và phát triển AI an toàn và có đạo đức. Đây là một trong những đơn vị hoạt động theo mô hình Public Benefit Corporation (PBC) - doanh nghiệp có cam kết phục vụ lợi ích cộng đồng.

Khánh Linh

(theo

France 24, BBC

)