Nhân dịp Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội phát hành, đạo diễn nói về nguồn cảm hứng, những khó khăn trong quá trình thực hiện tác phẩm.

- Cảm xúc của chị khi dự án ấp ủ hơn ba năm thành hình?

- Khi dự buổi công chiếu như một khán giả, tôi nghĩ: Tại sao mình có thể vượt qua quãng thời gian đó, với hàng nghìn công đoạn, áp lực nặng nề. Tôi không nhớ mình đã duyệt sản phẩm bao nhiêu lần, nhưng lần nào cũng hồi hộp, xúc động. Trong quá trình thực hiện, chúng tôi bị cuốn vào một guồng quay liên tục. Cả đoàn đã rút hết ruột gan, dồn toàn bộ tâm sức để làm Dế Mèn, nên không nuối tiếc điều gì.

Đạo diễn Mai Phương ở buổi công chiếu phim hôm 28/5 tại TP HCM.

- Chị và êkíp đặt kỳ vọng như thế nào với "Dế Mèn"?

- Đến hiện tại, chúng tôi đã có lãi, không phải về mặt doanh thu mà ở các phương diện khác. Nhiều khán giả quan tâm, bàn luận phim. Dế Mèn trở thành đại sứ của Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc UNICEF, đồng hành các dự án giúp đỡ trẻ em khuyết tật, có hoàn cảnh khó khăn. Ngoài ra, chúng tôi đang hợp tác với Nhà xuất bản Kim Đồng và một số thương hiệu, giới thiệu các sản phẩm liên quan nhân vật.

Đây là tiền đề thực hiện mục tiêu dài hơi, khiến Dế Mèn không chỉ dừng lại ở một bộ phim mà còn trở thành một IP (Sở hữu trí tuệ), tượng trưng cho văn hóa Việt. Dế Mèn có thể tham gia các hoạt động liên quan giáo dục, bảo vệ môi trường.

Tôi cũng mơ ước có cơ hội đưa tác phẩm vươn mình ra thế giới, tạo động lực cho các nhà sản xuất khác ở Việt Nam. Tôi biết nhiều đơn vị giỏi trong nước nhưng họ gặp các vấn đề về kinh phí, nhân sự nên chưa có phim dài hơi. Theo tôi, hoạt hình Việt hoàn toàn có tiềm năng trở thành mũi nhọn của điện ảnh. Chúng ta có kho tàng văn hóa, lịch sử, văn học phong phú, có 54 dân tộc anh em với những nét đặc trưng. Đó là chất liệu vô giá, giúp nhà làm phim không cần vay mượn ý tưởng từ nước ngoài.

- Chị áp lực gì khi phóng tác truyện kinh điển của nhà văn Tô Hoài?

- Lợi thế dễ nhìn thấy là nhân vật có thương hiệu, độ nhận diện cao, khi tác phẩm gốc từng được dịch ra hơn 40 ngôn ngữ. Tuy nhiên, nguyên tác để lại cái bóng quá lớn, ăn sâu vào ký ức nhiều thế hệ. Khi cải biên, chúng tôi đưa vào những ý tưởng mới, khác với tưởng tượng của độc giả. Điều này sẽ khiến những người yêu văn học hụt hẫng.

Chúng tôi từng cân nhắc chuyển thể Dế Mèn phiêu lưu ký, nhưng không khả thi do truyện gốc dày đặc tình tiết, không thể gói ghém trong 90 phút chiếu rạp.

Tôi sinh năm 1987, ở giai đoạn đất nước vẫn trong thời kỳ bao cấp. Thuở nhỏ, tôi thân thuộc với đồng ruộng, các trò như bắt châu chấu, cào cào. Thời đó sách truyện rất hiếm. Khi có quyển Dế Mèn phiêu lưu ký trong tay, tôi mê mẩn đọc, tưởng tượng những chuyến đi mới của cậu ấy sau khi sách khép lại. Dế sẽ chu du thêm nhiều vùng đất, gặp gỡ những người bạn khác. Khi bắt đầu viết kịch bản hơn ba năm trước, tôi lục lọi ký ức cũ, mất ba tháng để hoàn thành.

Tôi biến tấu nhiều chi tiết mới, phù hợp với gen Z, gen Alpha. Tôi nghĩ nếu chỉ đơn thuần kể câu chuyện từ thế kỷ trước, các em thiếu nhi ngày nay sẽ khó tưởng tượng. Trong nguyên tác, nhà văn Tô Hoài gửi gắm mơ ước về một thế giới đại đồng, thân ái và đoàn kết. Tôi đưa thêm một số vấn đề thời sự liên quan rác thải, môi trường.

- Chị nghĩ những yếu tố nào làm nên sức hấp dẫn của phim?

- Âm nhạc là nét đặc sắc nhất. Masew - người đứng sau bảy ca khúc mới trong phim - pha trộn các chất liệu hiện đại và truyền thống. Bài Mơ khách đường xa, lấy cảm hứng từ ý thơ Hàn Mặc Tử, được nhiều khán giả khen hay. Các đoạn rap cũng tạo sắc thái vui nhộn và thể hiện tính cách nhân vật.

Ngoài ra, tôi tự hào về phần lồng tiếng, do nhiều diễn viên chuyên nghiệp thực hiện. Khi viết kịch bản, tôi muốn thể hiện thông điệp đoàn kết, tinh thần tương thân tương ái, nên để các nhân vật đến từ cả ba miền Bắc - Trung - Nam. Êkíp lồng tiếng đã tư vấn để các câu thoại mượt mà, tự nhiên nhất có thể.

Về tạo hình, chúng tôi chăm chút từng nhân vật. Ngoài những côn trùng trong nguyên tác, êkíp sáng tạo thêm Nhện Nước, Nhái Mõ. Nhện Nước mặc áo tứ thân cách điệu, lấy cảm hứng từ các liền chị quan họ. Nhái Mõ gõ dụng cụ là nắp cao Sao Vàng. Tổng Cóc ăn vận như những người có chức sắc trong làng xã phong kiến, mặc áo the, khăn xếp là cuộn băng dính điện.

Chúng được đặt trong bối cảnh hiện đại với những hình ảnh thân thuộc như cầu Long Biên, công viên Lê Nin ở Hà Nội. Thành phố tái chế của Ếch Cốm đại vương giao thoa nhiều yếu tố văn hóa, có phần kiến trúc gợi nhớ Tháp Eiffel của Pháp hay Kim Tự Tháp Ai Cập. Ngai vua của Ếch làm từ dao dĩa, lấy cảm hứng từ Ngai Sắt trong Game of Thrones. Tôi hy vọng khi các bạn trẻ xem phim, họ sẽ thấy thích thú vì bắt gặp những hình ảnh vừa quen vừa lạ.

Đạo diễn Mai Phương phác thảo bản 2D một số nhân vật.

- Tạo hình các loài bọ trong phim bị nhiều khán giả nhận xét giống A Bug's Life của Pixar, chị nói sao?

- Đây là điều khó tránh khi cùng thực hiện tác phẩm đề tài côn trùng. Chúng ta không thể biến chúng thành một loài khác hẳn, có gương mặt người hay bàn tay năm ngón. Nhiều năm qua, khi ngắm các bức vẽ truyện tranh hay phim minh họa Dế Mèn, tôi nhận thấy chúng đều có hình khối, chi tiết na ná nhau, bởi tất cả đều chung một nguyên mẫu.

Để có được hình hài nhân vật, êkíp trải qua quá trình rất dài. Ban đầu, chúng tôi phác thảo nhân vật, triển khai câu chuyện thành các bản vẽ (storyboard), thiết kế background, diễn hoạt (animator) để tạo ra các chuyển động liên tục. Mỗi khâu chia ra hàng trăm công đoạn nhỏ. Tôi cùng các họa sĩ căn chỉnh từng khung hình để mọi thứ đúng với ý tưởng. Chúng tôi có 200 nhân sự chính, vừa làm vừa đào tạo 1.000 sinh viên của Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông Thái Nguyên, để các em cùng tham gia các khâu.

Êkíp bắt đầu từ con số 0, trong một nền hoạt hình non trẻ. Qua 10 năm, chúng tôi tự học hỏi, đào tạo nhau, nâng cấp các thiết bị máy móc, để có thể làm ra một phim chiếu rạp. Tất cả giữ tâm thế thoải mái, tôn trọng quan điểm của khán giả. Một món ăn, người này thấy tròn vị, người khác cho rằng không ngon là chuyện hết sức bình thường. Mọi phản hồi dù khen hay chê đều là đóng góp tích cực, giúp êkíp ngày càng phát triển.

Chúng tôi thấy mình như đứa trẻ đang dò dẫm, đã trải qua giai đoạn học lẫy, học bò và bây giờ là lúc phải đứng lên tập đi. Có đi thì mới biết chạy. Nếu vấp ngã rồi từ bỏ, mọi thứ sẽ đổ bể.

- Chị nghĩ sao khi hoạt hình Việt trỗi dậy trong mùa hè này với "Dế Mèn" và "Trạng Quỳnh"?

- Tôi thấy đây là một tín hiệu tích cực, hy vọng nhiều êkíp Việt có thể đưa tác phẩm chất lượng ra rạp, dần tiếp cận và chinh phục khán giả trong nước. Hoạt hình Việt cũng nên có thị phần, không nên hoàn toàn để ngỏ cho sản phẩm nước ngoài. Khi Trạng Quỳnh công chiếu, tôi cũng sẽ ra rạp ủng hộ.

Đạo diễn Mai Phương 38 tuổi, tốt nghiệp khoa Tạo dáng công nghiệp, Trường Đại học Mở Hà Nội. Chị có hơn 10 năm kinh nghiệm trong ngành VFX (công nghệ kỹ thuật số), sản xuất nhiều phim ngắn, TVC, làm hiệu ứng cho các MV. Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội là phim điện ảnh đầu tay của chị.

Hà Thu