Hộ chiếu ngoài nhiệm vụ như "giấy thông hành" còn là nơi lưu giữ những dấu mộc ghi dấu các hành trình khám phá thế giới. Khi nhiều quốc gia chuyển từ dấu mộc thủ công sang hệ thống sinh trắc học, những con dấu còn lại càng mang giá trị đặc biệt, gắn với kỷ niệm, trải nghiệm và cảm xúc. Dưới đây là câu chuyện về những dấu mộc đáng nhớ của những du khách Việt đã đặt chân đến hàng chục quốc gia.
Phan Quốc: Những trang hộ chiếu nhanh đầy ở Nam và Trung Mỹ
Phan Quốc (Kẻ Du Mục), vlogger du lịch, đã đến 50 quốc gia, thay hai cuốn hộ chiếu và chuẩn bị thay cuốn thứ ba vì hết trang. Anh không đếm chính xác số dấu mộc vì không có thói quen sưu tầm.
Quốc chỉ ấn tượng với việc hộ chiếu thứ hai của mình gần đầy sau một năm trong khi nhiều người mất nhiều năm để lấp đầy một cuốn. Điều này phần lớn đến từ các chuyến đi Nam Mỹ và Trung Mỹ, nơi chính sách visa cho người Việt phức tạp và thường xuyên thay đổi. Anh từng gặp rắc rối ở El Salvador và Guatemala khi hải quan đóng visa rồi gạch bỏ, khiến mỗi quốc gia chiếm hai đến bốn trang hộ chiếu, làm hộ chiếu nhanh đầy và trông "tùm lum".
 |
Một trang hộ chiếu của Quốc bị gạch khi nhập cảnh El Salvador. Ảnh: NVCC |
Dù không sưu tầm dấu mộc, anh tự hào với những dấu từ quần đảo Trường Sa của Việt Nam, mang ý nghĩa chủ quyền và kỷ niệm đặc biệt. Với Phan Quốc, dấu mộc không phải là trọng tâm chuyến đi, anh chú ý nhiều hơn đến visa và trải nghiệm thực tế. Tuy nhiên, anh thấy việc sưu tầm dấu mộc là sở thích cá nhân thú vị, tương tự sưu tầm tem hay bưu thiếp trước đây.
Hoàng Thanh Tùng: Dấu mộc Liên Hợp Quốc và chuyến đi đầu tiên tới London
Hoàng Thanh Tùng, nhiếp ảnh gia nổi tiếng với dự án "Áo dài 100" - chụp áo dài Việt Nam tại 100 điểm đến nổi tiếng, đã đi qua 52 quốc gia và vùng lãnh thổ. Anh sử dụng gần hết hai cuốn hộ chiếu, không đếm chính xác số dấu mộc.
Anh ấn tượng với dấu mộc tại sân bay quốc tế El Alto, La Paz - một trong ba thủ đô của Bolivia. Khi hạ cánh lúc 1h, thủ tục nhập cảnh kéo dài vì nhân viên hải quan kiểm tra kỹ từng hành khách. Tuy nhiên, khi anh đưa hộ chiếu Việt Nam, viên chức bất ngờ nói "Oh! Vietnam" và đóng dấu ngay sau khi xem visa, để lại cảm giác ấm áp về thiện cảm dành cho người Việt dù hộ chiếu Việt Nam xếp hạng thấp.
 |
Dấu mộc tại Trụ sở Liên Hợp Quốc. Ảnh: NVCC |
Dấu mộc độc đáo nhất anh có là từ trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York trong một sự kiện đặc biệt. Dù không có giá trị xuất nhập cảnh, dấu mộc này vẫn là kỷ niệm hiếm có.
Anh Tùng vẫn luôn thấy xúc động khi nhìn lại dấu mộc tại sân bay Heathrow, London năm 2010, đánh dấu chuyến đi đầu tiên với hộ chiếu trắng tinh. Đó là hành trình đầy thử thách khi anh tự xin visa Anh dù nhiều người cho rằng không thể với hộ chiếu chưa có lịch sử du lịch, mở ra trải nghiệm thế giới qua một tuần phiêu lưu ở Anh.
Với anh Tùng, dấu mộc từng là biểu tượng của trải nghiệm du lịch vào thời kỳ chưa có smartphone hay nhiếp ảnh phổ biến. Tuy nhiên, dấu mộc có hạn chế như chiếm diện tích hộ chiếu và một số quốc gia nhạy cảm đã bỏ đóng dấu để tránh rắc rối cho du khách khi đến các quốc gia đối lập. Việc chuyển sang sinh trắc học là hợp lý vì ưu tiên sự tiện lợi, trong khi kỷ niệm có thể được lưu giữ bằng ảnh, bưu thiếp hay đồ lưu niệm.
Vinh Lê: Bộ sưu tập hàng trăm dấu mộc
Vinh Lê, travel blogger, đã đến 30 quốc gia và sở hữu hàng trăm dấu mộc qua bốn cuốn hộ chiếu. Cuốn đầu tiên được cấp năm 2010 khi anh tốt nghiệp đại học còn cuốn mới nhất vào năm 2024 do hộ chiếu trước đã hết trang trống.
Anh tự hào với những dấu mộc từ các địa điểm ít người Việt ghé thăm như sân bay Jose Marti ở La Habana, Cuba; Chinggis Khaan ở Ulaanbaatar, Mông Cổ và Paro ở Bhutan.
 |
Vinh Lê chụp ảnh với ba cuốn hộ chiếu. Ảnh: NVCC |
Với Vinh, dấu mộc là sự công nhận cho hành trình bước ra khỏi vùng an toàn để khám phá thế giới, vượt xa giá trị của một bức ảnh check in. Hộ chiếu chứa đựng câu chuyện về những khó khăn khi xin visa hay số lần anh đến một quốc gia, trong khi ảnh check in có thể bị làm giả và chỉ ghi lại một khoảnh khắc.
Anh nhận thấy việc chuyển sang sinh trắc học giúp quy trình nhập cảnh đơn giản và nhanh chóng hơn. Tuy nhiên, nhiều người đam mê du lịch thấy điều này làm mất đi sự thú vị khi lật giở hộ chiếu. Anh hy vọng các quốc gia như Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc, Nhật Bản sẽ thay đổi cách xét duyệt visa, không dựa vào dấu mộc hay visa cũ mà áp dụng phương thức phù hợp hơn để chứng minh lịch sử du lịch.
Fahoka: Dấu mộc quốc gia trong lòng quốc gia
Fahoka, vlogger du lịch, đã khám phá hơn 50 quốc gia, thay ba cuốn hộ chiếu vì hết trang, với số lượng dấu mộc không đếm chính xác do một số quốc gia đóng 2-3 dấu cho nhập cảnh, xuất cảnh hoặc gia hạn visa. Anh không quá quan tâm đến số lượng mà chú trọng vào trải nghiệm đằng sau mỗi con dấu.
Anh ấn tượng với dấu mộc từ các vùng lãnh thổ đặc biệt như Sarawak (Malaysia) và Zanzibar (Tanzania), nơi yêu cầu thủ tục nhập cảnh riêng với dấu mộc độc lập, như chứng nhận đến "một quốc gia trong lòng quốc gia".
Kỷ niệm hài hước anh nhớ mãi là khi nhập cảnh Trung Quốc và Ấn Độ. Hải quan kiểm tra kỹ hơn vì thấy dấu mộc từ Pakistan và Afghanistan, khiến anh phải giải thích mình là phượt thủ đi để tìm hiểu văn hóa. Anh nhận thấy hộ chiếu có thể kể những câu chuyện bất ngờ.
Dấu mộc đáng nhớ nhất là lần anh năn nỉ hải quan Singapore đóng dấu thủ công cho một người bạn đồng hành dù nước này đã chuyển sang cửa tự động. Con dấu "hiếm có khó tìm" ấy đánh dấu hành trình xê dịch đầu tiên của bạn anh, để lại cảm xúc đặc biệt.
Với Fahoka, dấu mộc như bằng chứng thầm lặng của hành trình, khác với ảnh check in để chia sẻ và rất hữu ích để chứng minh lịch sử du lịch khi xin visa. Anh ủng hộ sinh trắc học vì sự tiện lợi nhưng tiếc cảm giác xếp hàng chờ đóng dấu như một phần của du lịch truyền thống.
"Những người từng chờ đóng dấu mộc sẽ tự hào như thế hệ sử dụng bản đồ giấy", anh nói, dự đoán dấu mộc có thể trở thành "cổ vật" trong tương lai.
Tú Nguyễn - Bích Phương
