Ropa Vieja được coi là "món ăn quốc dân" của người Cuba. Món này gồm thịt thăn bò xé nhỏ, hầm trong nước sốt cà chua, cùng với một số loại rau củ. Người Cuba kể, thời xa xưa một người đàn ông nghèo đến mức chỉ còn mấy mảnh quần áo rách. Khi ông quá tuyệt vọng, xé nhỏ bỏ vào nồi, vừa nấu vừa cầu nguyện cuối cùng nồi quần áo rách đó biến thành thịt ngon cho cả gia đình.

"Mặc dù chỉ là câu chuyện từ xa xưa nhưng Cuba hôm nay thiếu thốn và khan hiếm thực phẩm vẫn là thực tế", Yến Nhi, 30 tuổi, ở TP HCM chia sẻ.

Anh Maikel (ngoài cùng trái) với bố mẹ và Yến Nhi tại TP HCM năm 2024. Yến Nhi là á quân Sao Mai 2017, còn Maikel là một nhạc công. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Cô gái quê Cần Thơ Nguyễn Yến Nhi kết hôn với anh Martinez Vega Maikel, chàng nhạc công người Cuba gần một năm. Từ những ngày đầu yêu nhau ba năm trước, Nhi đã bị thu hút bởi văn hóa, con người và cuộc sống người Cuba, quê hương anh.

Maikel thường đưa Nhi đến những buổi tụ họp của cộng đồng hơn 100 đồng hương tại TP HCM, nơi tiếng đàn guitar hòa với tiếng trống cajón và ly mojito như chứa cả nắng gió vùng Caribe.

"Khi gặp anh tôi đang phải điều trị trầm cảm sau tổn thương từ mối quan hệ cũ. Maikel đã kéo tôi ra khỏi những ngày u ám bằng chính tích cách con người Cuba của mình", cô chia sẻ.

Với họ, nhảy và hát quan trọng như việc hít thở hằng ngày. Trong nhà, ngay cả khi xem TV, nấu ăn Maikel đều nhảy. Đi ngoài đường nghe nhạc anh cũng nhún theo. "Người Cuba sống theo cách đẩy năng lượng của người xung quanh lên", Nhi nói. "Tôi cũng dần bị anh kéo vào điệu salsa ngẫu hứng thành quen".

Tính cách tích cực của Maikel bộc lộ trong mọi tình huống, kể cả lúc khó khăn nhất. Giai đoạn hai vợ chồng mở công ty âm nhạc, họ gặp nhiều rắc rối về thủ tục giấy tờ, nhân sự xin nghỉ đột ngột. Có lần sát giờ diễn, ca sĩ bất ngờ đau bụng hoặc bỏ ngang khiến Nhi cuống cuồng, bực dọc. Nhưng Maikel nhẹ nhàng trấn an cô, rồi nhờ bạn tới hỗ trợ.

Ban đầu, Nhi tưởng đó là tính cách riêng của chồng. Khi gặp bạn bè, người thân của anh, mới thấy đây là cách sống của nhiều người Cuba. Họ bình thản đối diện khó khăn, tìm cách xoay xở thay vì than vãn. Sự lạc quan, vui vẻ ấy không phụ thuộc vào vật chất.

Một lần, mẹ chồng Nhi, bà Vega Hernández Juana Elena, đi khám và được báo có vấn đề về huyết áp, mỡ máu. Thuốc gần hết, muốn mua bà phải xếp hàng dài hoặc tìm đến chợ đen đắt đỏ. Nhi nghe xong hoảng hốt, nhắn sẽ tìm cách gửi sang nhưng bà xua tay. "Mẹ sẽ tập thể dục, hoặc tìm cách khác", bà Elena nói. "Đây không phải chuyện đáng để chúng ta tiêu cực".

Ngay cả trong những dịp quan trọng, họ cũng giữ sự bình thản này. Tháng 11/2024, sát ngày cưới của vợ chồng Nhi thì em trai Martínez Vega không thể về vì công việc đột xuất. Cậu rất buồn vì đã bao ngày háo hức, nhưng chính cậu động viên lại chị dâu.

"Đám cưới chỉ một ngày, nhưng chị sẽ sống với anh em cả đời. Chúng ta còn cả một đời để gặp nhau", Vega nói.

Maikel và bố mẹ dẫn đầu đoàn đi đón dâu bằng thuyền ở vùng sông nước Cần Thơ, tháng 11/2024. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Nhi cũng nhận ra Cuba rất coi trọng giá trị gia đình, tôn trọng và yêu thương phụ nữ. Hồi mới yêu, Nhi ngại khi Maikel luôn ngồi xuống đi giày cho cô, ngay cả chốn đông người. Sau này, cô nhìn thấy cha chồng cũng luôn làm thế cho mẹ mỗi khi ra ngoài.

Vốn là con một, từ nhỏ Nhi được ba mẹ cưng chiều không phải làm việc gì. Sau ở riêng cũng có người giúp việc nên không quen việc nhà. Từ khi Maikel xuất hiện, cô mới biết có một người xem chăm sóc gia đình là niềm vui. Dù ở trong nhà nhỏ hay to, anh cũng luôn chăm chút cho không gian sống, sạch đẹp nhất.

"Anh coi trách nhiệm này là lẽ sống", Nhi nói. Anh cũng hiếm khi để vợ phải chờ. Về muộn 5-10 phút cũng nhắn báo.

Những câu chuyện tưởng như chỉ thuộc về một gia đình lại phản chiếu bức tranh lớn hơn của đất nước Cuba, nơi mà sự thiếu thốn đã trở thành nhịp sống quen thuộc của hàng triệu người. Quốc đảo Caribe này đang trải qua cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất nhiều thập kỷ. GDP giảm, lạm phát, thiếu lương thực, thuốc men, nhiên liệu, nước uống và mất điện triền miên.

Ngay cả thủ đô Havana, nơi có nhiều người thân của Maikel sinh sống, đã có những lần mất điện tới bốn ngày. Người già trẻ nhỏ ngủ vật vờ trong bóng tối nóng nực. Bếp điện, bếp ga tê liệt, nhiều gia đình phải nấu ăn bằng củi. Không bơm được nước, tắm rửa hay rửa bát đũa trở nên xa xỉ. Những hàng dài người xếp hàng chờ nhận gạo, dầu ăn, sữa bột đã trở thành cảnh thường nhật.

Những năm tháng sống trong cảnh thiếu thốn đã in sâu vào cách nghĩ và lối sống của gia đình chồng Nhi. Ba mẹ chồng không bao giờ nấu ăn thừa, bỏ đồ ăn. Mọi thứ đều được tính toán vừa đủ và tiết kiệm là nguyên tắc sống còn.

Nhi từng thấy rõ điều đó khi họ sang Việt Nam chơi. Một hôm, bữa trưa còn dư thức ăn, nhưng khi ra ngoài, Nhi thèm món khác và rủ mọi người ghé quán. Ba mẹ chồng kiên quyết từ chối, bảo phải về ăn cho hết. Họ không thích cất đồ ăn vào tủ lạnh, càng không muốn bỏ đi. Nếu đã dự định ăn ngoài thì từ đầu sẽ không nấu ở nhà.

"Có lẽ vì thiếu thốn đã quen, khi tôi mua cho chồng chỉ một chiếc bánh mì, anh cũng cảm ơn chân thành. Hay khi tôi đưa mẹ đi spa, làm tóc, bà cảm kích vô cùng", Nhi chia sẻ. Nhiều lần bà nói ước có những thứ ngon, bổ, rẻ và tiện lợi như ở Việt Nam.

Hiện nay, ba mẹ Maikel đã sang Mexico sống cùng em trai. Song ở Cuba vẫn còn nhiều người thân khác chật vật từng ngày. Trong những cuộc gọi về, vợ chồng Nhi xót xa khi nghe lại khi kể chuyện gia đình phải dè sẻn dùng một lít dầu cho cả tháng. Năm ngoái, cô chồng bị ung thư, không thể tìm mua được túi y tế dùng một lần để tiểu nên phải giặt để dùng lại.

"Ngay cả những nhu cầu thiết yếu cũng không có, tôi rất xót xa, nên thường gửi tiền, thực phẩm chức năng và cả túi tiểu sang cho cô", Nhi nói.

Bố mẹ đẻ tiễn bố mẹ chồng của Yến Nhi khi về nước, mang theo những món quà Việt Nam. Ảnh: Gia đình cung cấp

Cuộc sống quá khó khăn khiến nhiều người Cuba rời quê hương. Maikel cũng nằm trong số đó. Ngày đầu đặt chân xuống sân bay Nội Bài năm 2018, anh chỉ định ở lại vài tháng theo lời mời của người bạn. Nhưng rồi từng nụ cười thân thiện, từng cái bắt tay ấm áp đã níu chân anh, để đến một ngày nhận ra Việt Nam đã thành quê hương thứ hai.

Dịp cưới con trai, bố mẹ Maikel sang Việt Nam chơi gần ba tháng. Họ yêu mến đất nước hình chữ S ngay từ cái nhìn đầu tiên. Ngày trở về, bà quyến luyến nói: "Bây giờ mẹ hiểu vì sao Maikel không về rồi. Việt Nam tuyệt vời đến nỗi mẹ cũng muốn được ở lại".

Quà bà mang về là nón lá, cờ đỏ sao vàng, cốc chén in hình Việt Nam, và mỗi khi được hỏi, bà lại thao thao kể "Ở Việt Nam, cái gì cũng là number one (số 1)".

Vài ngày trước, khi vợ chồng Nhi gọi điện chúc mừng sinh nhật và hỏi mẹ thích quà gì, bà cười: "Mẹ chỉ ước được sang Việt Nam chơi một lần nữa".

Phan Dương